علائم کمبود عناصر در مرکبات

علائم کمبود عناصر در مرکبات

علائم کمبود مواد مغذی در قسمت‌های مختلف گیاه ظاهر می‌شوند که اغلب در برگ‌ها، میوه‌ها و ریشه‌ها دیده می‌شود. تحرک مواد مغذی از این نظر یک ویژگی مهم است. زیرا، مواد مغذی تحت فرآیند توزیع مجدد قرار می‌گیرند، به عنوان مثال، زمانی که گیاه از مرحله رویشی وارد فاز زایشی می‌شود میوه ها به عنوان اندام های فعال و جذب کننده عناصر هستند و بیشتر منابع به سمت میوه ها حرکت می‌کنند.

بر این اساس، مواد مغذی مختلف ممکن است بسیار کم تحرک(کلسیم و بر)، بسیار متحرک (N، P، K و Mg)، بی‌حرکت (Fe، Cu، Zn وMo) و کمی متحرک(S) طبقه‌بندی ‌شوند. علائم کمبود عناصر در میوه‌ها برای مواد مغذی بی حرکت مانند B و Ca مشاهده می‌شود. ایجاد علائم قابل مشاهده به دلیل اختلالات متابولیک است که قبل از شناسایی این علائم باعث تغییر در میکرومورفولوژی گیاهان می‌شود، به شکلی که به دنبال این تغییرات علائم روی برگ های جوان یا مسن تر یا میوه ها ظاهر می‌شوند.

هم کمبود و هم بیشبود بیش از حد مواد مغذی می‌تواند منجر به کاهش عملکرد محصول، همراه با کیفیت پایین میوه شود. علائم خفیف قابل رویت برگ، برای برخی از عناصر ضروری، بدون کاهش عملکرد در برخی از انواع مرکبات قابل تحمل و در برخی انواع غیر قابل تحمل است.

جدول نقش عناصر در گیاهان

نقش نیتروژن

نیتروژن یکی از عناصر مغذی اولیه است که توسط ریشه مرکبات جذب می‌شود، معمولا به شکل آنیون نیترات( NO3). این ماده تشکیل دهنده اسیدهای آمینه، آمیدها، پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک، نوکلئوتیدها و کوآنزیم ها، هگزوزامین‌ها و غیره است. این ماده مغذی به همان اندازه برای تقسیم سلولی خوب، رشد و تنفس ضروری است.

علائم کمبود نیتروژن

 علائم کمبود نیتروژن به صورت شاخ و برگ سبز روشن تا زرد در کل درخت بدون هر گونه الگوی مشخص ظاهر می‌شود. با کمبود خفیف نیتروژن، شاخ و برگ سبز روشن خواهد بود که با تشدید کمبود به زرد تبدیل می‌شود. شاخه های رشد جدید معمولاً به رنگ سبز کم رنگ ظاهر می‌شود، اما با بزرگ شدن و سفت شدن شاخ و برگ تیره می‌شود. رگبرگهای میانی و جانبی زرد می‌شوند، در حالی که بقیه برگ با رنگ سبز معمولی باقی می‌ماند.. کمبود نیتروژن همچنین باعث ایجاد زردی و برنزی شدن برگهای پیر می‌شود. کمبود نیتروژن رشد درختان و تولید میوه را محدود می‌کند، در حالی که کاربرد مقادیر بالای نیتروژن باعث رشد بیش از حد رویشی و تولید میوه کم می‌شود و کیفیت میوه را کاهش می‌دهد.

نقش فسفر

فسفر یکی از سه ماده مغذی اولیه است و توسط ریشه مرکبات به شکل ارتوفسفات (H2PO  یا HPO42 ) جذب می‌شود. فسفر جزئی از فسفات های قند، اسیدهای نوکلئیک، نوکلئوتیدها، کوآنزیم ها، فسفولیپیدها، اسید فیتیک و غیره است. در واکنش های مربوط به ATP نقش کلیدی ایفا می‌کند. این عنصر برای بسیاری از فرآیندهای حیاتی درختان مرکبات مانند فتوسنتز، سنتز و تجزیه کربوهیدرات ها و انتقال انرژی در گیاهان ضروری است. فسفر به گیاهان کمک می‌کند تا انرژی حاصل از فتوسنتز را برای تشکیل دانه ها، رشد ریشه ها، سرعت بخشیدن به بلوغ و مقاومت در برابر تنش ها ذخیره و استفاده کنند.

نقش پتاسیم در گیاه

پتاسیم به عنوان کوفاکتور برای ۴۰ یا تعداد بیشتری از آنزیم‌ها مورد نیاز است. برای بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیکی دیگر مانند تشکیل قندها و نشاسته، سنتز پروتئین ها، تقسیم و رشد طبیعی سلولی، خنثی سازی اسیدهای آلی، تنظیم عرضه دی اکسید کربن با کنترل باز شدن روزنه و بهبود کارایی مصرف قند، غلبه بر استرس محیطی مورد نیاز است. مانند مقاومت به سرمازدگی با کاهش پتانسیل اسمزی شیره سلولی. با توجه به نسبت بالاتر اسیدهای چرب غیراشباع به اشباع، نقش در ایجاد تحمل به خشکی، تنظیم تعادل آب داخلی سلول، تنظیم جریان سدیم در پلاسمالمای سلول‌های ریشه، و حذف کلرید از طریق انتخاب ریشه‌های فیبری توسط پتاسیم.

علائم کمبود پتاسیم در درختان مرکبات

 علائم اولیه کمبود پتاسیم معمولاً به شکل توقف رشد شاخ و برگ، برنزی و کدر شدن برگها است. در شرایط کمبود حاد K، برگها چروک و پیچ خورده می‌شوند و به دلیل عدم استحکام مکانیکی، تنها شاخه‌های جانبی ضعیف جدید ظاهر می‌شوند. علائم دیگر عبارتند از: کاهش اندازه میوه یا پوست بسیار نازک با بافت صاف، ریزش زودرس میوه ها، سوختن نوک و نواحی نزدیک حاشیه برگ ها، ظهور لکه های زرد رزینی، و خمیده شده شاخه ها.

تاثیر پتاسیم در شکل و کیفیت پوست میوه مرکبات

در اثر کمبود پتاسیم پوست میوه ها نازک شده و صاف تر می‌شود، مستعد ابتلا به بیماری‌ها می‌شود. همچنین کمبود پتاسیم سبب ایجاد چین و چروک، اختلالات پوستی، ترک خوردگی آلبدو و ایجاد شیارهای فرورفته باریک در سطح پوست شده و پوست میوه به راحتی از بین می‌رود. همچنین باعث ایجاد شکاف طولی در پوست میوه می‌شود. همچنین باعث محو شدن کلروفیل به صورت لکه‌ای، در نیمه انتهایی برگ می‌شود. این لکه ها در ابتدا زرد کم رنگ به نظر می‌رسند، اما بعداً به رنگ برنزی عمیق می‌شوند، گسترش یافته و به هم می‌پیوندند، و نوک برگ‌ها قهوه ای می‌شوند.

نقش کلسیم در گیاه

کلسیم یکی از عناصر مغذی ثانویه است که توسط ریشه گیاهان به صورت Ca2+ جذب می‌شود. کلسیم جزئی از لاملای میانی دیواره سلولی به صورت پکتات کلسیم است. به عنوان یک کوفاکتور توسط برخی آنزیم های دخیل در هیدرولیز ATP و فسفولیپیدها مورد نیاز است. کلسیم یک عنصر مهم برای توسعه و عملکرد ریشه است. یکی از اجزای دیواره سلولی؛ و برای انعطاف پذیری کروموزوم و تقسیم سلولی لازم است. کاهش فعالیت آنزیم پیروات کیناز به عنوان یک شاخص کمبود کلسیم در نظر گرفته می شود.

علائم کمبود کلسیم در مرکبات

 کمبود کلسیم عمدتاً با محو شدن کلروفیل در امتداد حاشیه برگ و بین رگبرگ‌های اصلی مشخص می‌شود، به ویژه در ماه‌های سرد. لکه های کوچک نکروزه (مرده) در نواحی کم رنگ برگ توسعه پیدا می‌کند. برگهای انتهایی نوک شاخه قدرت رشد خود را از دست می‌دهند و ضخیم و کوچک می‌شوند. همچنین میوه های مرکبات کوچک با وزیکولهای کم آب وچروکیده هم از علائم کمبود کلسیم در مرکبات است.

نقش عنصر منیزیم در گیاهان

منیزیم یکی دیگر از درشت مغذی های ثانویه است که به صورت Mg+2 جذب می‌شود. منیزیم جزء مرکزی مولکول کلروفیل است. تعداد زیادی از آنزیم های دخیل در انتقال فسفات به طور غیر اختصاصی به منیزیم نیاز دارند. در فتوسنتز، متابولیسم کربوهیدرات ها، سنتز اسیدهای نوکلئیک، حرکت کربوهیدرات ها از برگ ها به قسمت های بالایی نقش دارد و جذب و انتقال فسفر را تحریک می‌کند، علاوه بر این فعال کننده چندین آنزیم هم می‌باشد.

علائم کمبود منیزیم در مرکبات

• علائم کمبود منیزیم معمولاً به صورت برنزه یا مسی شدن برگها دیده می‌شود. علائم کمبود منیزیم در برگهای بالغ به دلیل جذب منیزیم توسط میوه دیده می‌شود. نواحی زرد جدا یا لکه های زرد نامنظم در نزدیکی پایه و در امتداد رگبرگ میانی برگ های بالغ که نزدیک به میوه هستند شروع می‌شود. این لکه ها به تدریج بزرگ شده و بعداً به هم می‌پیوندند و ناحیه بزرگی از بافت زرد در هر طرف رگبرگ میانی را تشکیل می‌دهند. این ناحیه زرد به تدریج بزرگتر می‌شود، تا زمانی که فقط نوک و پایه برگ ها سبز می‌ماند و یک ناحیه V شکل معکوس را نشان می‌دهد که روی رگبرگ میانی وجود دارد.
• با کمبود حاد منیزیم، برگها ممکن است کاملاً زرد-برنزی شوند و در نهایت ریزش کنند. میوه های مرکبات دانه دار شدیدتر از ارقامی که میوه های بدون دانه تولید می‌کنند آسیب می‌بینند. در درون خود درخت، قسمت‌های با میوه زیاد علائم کمبود شدید منیزیم را نشان می‌دهند، در حالی که قسمتهایی با میوه کم یا بدون میوه ممکن است علائم کمبود را نشان ندهند.

نقش آهن در گیاهان

آهن، یک ریز مغذی، تشکیل دهنده سیتوکروم ها بوده، پروتئین های آهن دار غیر هِم یکی دیگر از ساختارهای شرکت کننده در فتوسنتز هستند. علاوه بر این آهن در تثبیت N2 و هیدروژن زدایی های مرتبط با تنفس نقش دارد. آهن در کاهش نیترات‌ها و سولفات‌ها، کاهش پراکسیداز و آدولاز نقش دارد. افزایش فعالیت آنهیدراز کربنیک نشانگر موثر کمبود آهن در نظر گرفته می‌شود.

علائم کمبود آهن در درختان مرکبات

• کمبود آهن ناشی از آهک شایع ترین شکل کمبود آهن است. کلروز و سفید شدن بین رگبرگی ناشی از کمبود آهن ابتدا روی برگهای جوان ظاهر می‌شود. در موارد خفیف، رگبرگهای برگ کمی سبز تیره تر از نواحی بین رگبرگی هستند و علائم ابتدا در شاخ و برگ جدید ظاهر می‌شوند. در موارد شدید، نواحی بین رگبرگی به طور چشمگیری زرد می‌شوند و کل ناحیه در نهایت با شاخ و برگ‌های در حال ظهور به رنگ سفید در می‌آیند و کوچک‌تر می‌شوند. در برخی موارد برگها کاملاً سفید شده و حاشیه و نوک آن سوخته می‌شود. در موارد حاد، اندازه برگها کاهش یافته، شکننده و بسیار نازک می‌شوند، سپس زود می‌ریزند.
• درختان به شدت از حاشیه، به ویژه در بالا، خشک می شوند، و برخی از درختان دارای سرشاخه‌های مرده هستند و اندام های تحتانی شاخ و برگ تقریبا معمولی را نشان می‌دهند. درختان ممکن است تا حدی با از بین رفتن شاخه ها و تاج پوشش، تا حدی خشک شوند. شاخ و برگهای انتهایی و قسمتهای جوان زرد شده و در موارد شدیدتر ممکن است خشک شوند. کمبود آهن معمولا نشانه ای از یک خاک آهکی با pH بالا است و برخی ارقام نسبت به pH بالای خاک حساس هستند البته کمبود آهن از علائم اولیه بعد از وقوع سیلاب است و ممکن است به دلیل مسمومیت مس هم اتفاق بیفتد.

• از جمله راهکارهای کمک به جذب آهن در مرکبات استفاده از کودهای آهن با عامل کلات EDDHA مانند آهن مستر و گلدن فر و آهن های کلاته با عامل EDDHSA مانند آیرون فیکس است.
• دامنه جذب آهن‌های کلات EDDHSA در pHهای بالاتر از ۱۰ و ۱۴ است و دامنه pHهایی که عامل کلات EDDHA قادر به جذب است تا ۱۰ است.
• عوامل کلات کننده از نظر شکل ظاهری مولکولی ممکن است به صورت ایزومرهای اورتو-اورتو ، اورتو-پارا و پارا- پارا باشند که فرم مولکولی اورتو-اورتو بیشترین پایداری را دارد.
• کودهای آهنی که درصدهای بیشتری از ایزومر اورتو-اورتو را دارند پایداری بیشتری داشته و در جذب آهن توسط ریشه موثرتر هستند.

نقش منگنز در گیاهان

منگنز یکی از ریزمغذی‌هایی است که به صورت یون Mn+2 توسط ریشه گیاه جذب می‌شود. برای فعالیت برخی از دهیدروژنازها، دکربوکسیلازها، کینازها، اکسیدازها، پراکسیدازها و به طور غیر اختصاصی توسط آنزیم های دو ظرفیتی فعال شده علاوه بر دخالت در تولید اسید آمینه و پروتئین، برای تکامل چرخه فتوسنتزی هم مورد نیاز است. منگنز به همان اندازه که نقش قوی در فتوسنتز، تشکیل کلروفیل و کاهش نیترات دارد، برای سنتز اسید اسکوربیک هم ضروری است.

علائم کمبود منگنز

کمبود منگنز به صورت نوارهای سبز تیره در امتداد رگبرگهای میانی و اصلی که توسط نواحی بین رگبرگی سبز روشن احاطه شده اند ظاهر می‌شود. در موارد شدیدتر رنگ برگها در امتداد رگبرگ میانی به رنگ سبز مات یا سبز متمایل به زرد می‌شود و رگبرگهای جانبی اصلی برای نواحی بین رگبرگی رنگ پریده و کدر می‌شوند. کلروز ابتدا روی برگ‌های جوان ظاهر می‌شود، سپس به تدریج به سمت برگ‌های مسن‌تر گسترش می‌یابد. ساقه‌ها سبز مایل به زرد، اغلب سخت و چوبی باقی می‌مانند. برگ‌های جوان معمولاً شبکه‌ای از رگبرگ‌های سبز رنگ را در زمینه سبز روشن‌تر نشان می‌دهند، اما الگوی آن مشخص نیست. مانند کمبود روی و آهن، زیرا برگها سبز باقی می‌مانند.

کمبود منگنز و روی ممکن است در خاک های آهکی رخ دهد و ممکن است در درختانی با پایه های بسیار حساس به pH شدیدتر باشد. علائم اولیه کمبود منگنز گاهی اوقات ممکن است با پیشرفت فصل ناپدید شوند، بنابراین قبل از اقدام درمانی باید چندین بار برگها را مشاهده کرد. کاربرد خاکی و محلول پاشی ممکن است در اصلاح کمبود منگنز موثر باشد.

نقش روی در گیاهان

کمبود روی یک مشکل رایج در سراسر جهان است. روی یکی از اجزای ضروری در بسیاری از آنزیم ها مانند الکل دهیدروژناز، گلوتامیک دهیدروژناز، لاکتیک دهیدروژناز، کربنیک انیدراز، تنظیم کننده تعادل بین دی اکسید کربن و آنزیم های متابولیسم پروتئین نقش دارد.

علائم کمبود روی در مرکبات

برگهای کوچک، با حالت روزت و جمع شدگی سرشاخه‌ها. برگهای جوان شاخه های رویشی بیشتر از شاخه های زایشی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. علائم کمبود روی با نوارهای سبز نامنظم در امتداد گبرگ میانی و رگبرگهای اصلی در زمینه ای از زرد روشن تا تقریباً سفید مشخص می‌شود. با پیشرفت کمبود، برگها در تمام حاشیه درخت تحت تأثیر قرار می‌گیرند و شاخه ها بسیار نازک می‌شوند و بعداً به سرعت از بین می‌روند. در برخی از مواقع تعداد جوانه‌های رویشی یا نرک ها هم زیاد می‌شود.

نقش گوگرد در گیاهان

گوگرد برای تشکیل پروتئین ضروری است، به عنوان یک ترکیب از سه آمینو اسید سیستین، سیستئین و متیونین. گوگرد برای تشکیل کلروفیل و برای فعالیتATP سولفوریلاز مورد نیاز است. این نقشها امکان تولید گیاهان سالم و مولد را فراهم می‌کند که می‌توانند عملکرد و کیفیت را افزایش دهند.

هنگامی که گیاهان به اندازه کافی گوگرد دریافت نمی‌کنند، ممکن است علائم ظاهری کمبود گوگرد را نشان دهند. علامت کلاسیک کمبود گوگرد زرد شدن برگ های جوان تر است در حالی که برگ های پیر سبز باقی می‌مانند. گیاهانی که دارای کمبود گوگرد هستند اغلب دیر بالغ می‌شوند. علائم کمبود گوگرد به ویژه در گیاهانی که نیتروژن کافی دارند، رخ می‌دهد، اما گاهی اوقات با کمبود نیتروژن اشتباه گرفته می‌شود. در این حالت، آزمایش تجزیه و تحلیل برگ می‌تواند کمک کند. زرد شدن برگ‌های کوچک‌تر تازه روییده و ریزش زودرس. از بین رفتن شاخه های جدید. میوه کوچک و بد شکل.

نقش مس در گیاهان

مس نقش آنزیمی و کلیدی در واکنش های تنفس و فتوسنتز ایفا می‌کند. همچنین پروتئین‌های حاوی مس در ساخت لیگنین، مکانیسم های دفاعی گیاهان و متابولیسم هورمونها نقش دارند. در پروتئین های چرخه انتقال الکترون هم نقش دارند.

علائم کمبود مس

علائم کمبود مس خفیف به صورت برگهای درشت و سبز تیره و در شاخه های جوان نرم به شکل منحنی دیده می‌شود. در شاخه های کوتاه ممکن است صمغ های شفاف تولید شود. مناطق سوخته قهوه‌ای شکل چوب پنبه ای روی میوه مرکبات هم از علائم دیگر کمبود مس در مرکبات است.

علائم کمبود مولیبدن

کمبود مولیبدن در مرکبات نادر است و می‌تواند در شرایط خاک اسیدی رخ دهد. مشخص‌ترین علائم آنها، لکه‌های زرد بزرگ روی برگ‌ها هستند که ابتدا به ‌عنوان مناطق آبگزیده در بهار ظاهر می‌شوند، بعداً به لکه‌های زرد رنگ بین رگبرگی بزرگ‌تر تبدیل می‌شوند.