تغذیه مزارع گندم

کوددهی مزارع گندم برای افزایش تناژ

اول از همه، شما باید قبل از اعمال هر روش کوددهی، وضعیت خاک مزرعه خود را از طریق آزمایش خاک نیمه سالانه یا سالانه در نظر بگیرید. هیچکس نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن داده های آزمایش خاک، تجزیه و تحلیل بافت و تاریخچه مزرعه، شما را در مورد روش های کوددهی راهنمایی کند. با این حال، ما برخی از برنامه ها و گزینه های استاندارد کوددهی را که بسیاری از کشاورزان در سراسر جهان از آنها استفاده می‌کنند، فهرست می‌کنیم.   واریته های مدرن گندم پرمحصول دارای راندمان استفاده از نیتروژن بالاتری هستند، به این معنی که آنها از نیتروژن موجود بهتر بهره برداری می‌کنند. با این حال، کشاورزان باید در نظر داشته باشند که عملکرد دانه و محتوای پروتئین دانه همبستگی منفی دارند. در نتیجه، کشاورزان باید زمان و مقادیر کود نیتروژن را به بهترین شکل ممکن تنظیم کنند تا تعادل مطلوب بین این دو حفظ شود. هدف این مطلب، ارائه نوع و مقدار مناسب مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و تولید محصول بالای گیاهان گندم است.

به منظور نوشتن برنامه کوددهی گندم، کشاورز باید با متخصص کشاورزی صحبت کند و موارد زیر را در نظر بگیرد:

• رقم کشت شده
• بازده مورد انتظار
• ویژگی های خاک
• ماده مغذی خاک
• تاریخ کاشت
• میزان آبیاری و بارندگی

به طور کلی، برای بهترین رشد و عملکرد، گیاهان گندم به مواد مغذی زیر نیاز دارند: نیتروژن، پتاسیم، فسفر(PO4) گوگرد، منیزیم، آهن، منگنز، روی، بور، مس و کلسیم.

نیاز گندم به عناصر غذایی در مراحل مختلف رشدی چیست؟

توصیه و دستورالعمل تغذیه گندم و جو

عناصر پر مصرف و کم مصرف مورد نیاز گندم

نیتروژن(N)

همانطور که در بسیاری از محصولات زراعی اتفاق می‌افتد، نیتروژن و آب عوامل اصلی موثر بر عملکرد نهایی گندم هستند. با این حال، کشاورز باید در نظر داشته باشد که برای بالاترین عملکرد و بهترین کیفیت دانه، یک برنامه کوددهی مناسب با خاک حاصلخیز باید نیاز گندم را در تمام مواد مغذی مختلف مورد نیاز پوشش دهد. بر اساس گزارشات فائو، ۲۵ کیلوگرم نیتروژن معمولاً برای تولید ۱ تن دانه گندم در هکتار مورد نیاز است. مقادیر نیتروژن مورد نیاز برای افزودن را می‌توان با معادله آزمایش نیترات خاک محاسبه کرد. محاسبه نیتروژن N مورد نیاز به شکل گیری یک برنامه کوددهی تخصصی تر برای هر محصول مزرعه کمک می‌کند. با این حال، کشاورزان معمولاً با تجربه یا پیروی از توصیه های منتشر شده کوددهی می‌کنند. معمولاً، در هر کشور یا منطقه‌ای که گندم یکی از محصولات مهم است، دولت‌ها یا مؤسسات مقادیر توصیه شده از نیتروژن مورد نیاز را منتشر می‌کنند. به طور کلی، بسته به حاصلخیزی خاک (محتوای آلی زمین)، مقدار کل نیتروژن مورد نیاز برای کوددهی گندم بین ۲۰ تا ۲۲۰ کیلوگرم در هکتار متغیر است. مقدار کل کود نیتروژن در گندم بهاره معمولاً حدود ۲۰-۱۰ درصد بیشتر از گندم زمستانه است زیرا محتوای پروتئین مطلوب دانه حدود ۱-۱.۵ درصد بیشتر است. برعکس، برای گندم دوروم، کشاورزان می‌توانند توصیه های مربوط به گندم زمستانه را رعایت کنند. مقادیر توصیه شده یا محاسبه شده کود نیتروژن کل اضافه شده به گندم را بهتر است به ۲ تا ۳ نوبت یا دز تقسیم کنید که البته در شرایط دیم کمتر است.

استفاده از کودهای نیتروژنی در مزرعه گندم

اولین کاربرد می‌تواند درست قبل یا در حین کاشت بذر با ۵۰-۳۵ درصد از کل مقدار نیتروژن باشد. در خاک های شنی یا کشت دیرتر، کوددهی اولیه N می‌تواند افزایش یابد. اگر بخواهید برای اولین بار از تیوسولفات آمونیوم (۱۲-۰-۰-۲۶) استفاده کنید، از تماس کود با بذر اجتناب کنید. همچنین، خطر آسیب رساندن به دانه ها از طریق تماس بذرها با اوره (۴۶-۰-۰) به ویژه در خاک های خشک وجود دارد. برای جلوگیری از این اتفاق، در صورتی که استفاده از اوره و کاشت به طور همزمان انجام شود، می‌توانید مقدار اوره را کمتر از ۱.۸ کیلوگرم در نظر بگیرید یا قبل از کشت مزرعه را آبیاری کنید. در مزرعه با رطوبت کافی، مقدار اوره در تماس با بذر را می توان به ۱۳.۷ کیلوگرم در هکتار افزایش داد بدون اینکه مشکلی در جوانه زنی ایجاد شود.

کاربردهای دوم تا سوم نیتروژن می‌تواند در مرحله شروع ریشه زنی طوقه، پنجه زنی یا طویل شدن ساقه باشد. استفاده از کودها همراه با آبیاری ترجیح داده می‌شود. استفاده از کودهای نیتروژنی در مراحل مختلف رشد رویشی گیاهان را تسریع می‌کند، اما می‌تواند آنها را مستعد بیماری بیشتر کند. برای عملکرد دانه و پروتئین بیشتر، اغلب توصیه می‌شود که از نیتروژن کمی دیرتر، در طول رشد خوشه استفاده شود. بر اساس نتایج تجربی، استفاده از محلول نیترات آمونیوم و اوره مایع (۲۸ یا ۳۲%) ۲ تا ۵ روز پس از گرده‌افشانی باعث افزایش پروتئین دانه گندم شده است. به عنوان یک جایگزین، کاربرد نیتروژن برگی در نزدیکی مرحله گرده‌افشانی می‌تواند این کار را انجام دهد، تشکیل خوشه را تقویت کرده و محتوای پروتئین را افزایش دهد. به طور خاص، تحقیقات نشان داده است که مصرف ۵-۶ کیلوگرم اوره در هکتار می‌تواند پروتئین را ۰.۵ تا ۱ درصد افزایش دهد.

کودهای آلی در مزرعه گندم

 کشاورزان می‌توانند ۲-۳ تن در هکتار کود کمپوست و سایر مواد آلی ۵-۶ هفته قبل از کاشت به عنوان مکمل برای کودهای شیمیایی مصنوعی استفاده کنند. شخم کم عمق یا/و بارندگی یا آبیاری می‌تواند در آن زمان برای ترکیب کود مفید باشد. یکی از منابع عالی برای تامین ماده آلی در گیاهان زراعی که نسبت به کودهای دامی کم هزینه تر و بهداشتی تر هستند استفاده از کودهای هومی پاور پلاس/نیچرمیک(۱۰-۱۵ لیتر در هکتار)/کود هومی پاور پودری(۲ کیلو در هکتار) در مرحله پنجه زنی و اوایل رشد ساقه ها است که منجر به بهبود رشد رویشی و تشکیل خوشه و عملکرد گندم می‌شود.

فسفر(P)

فسفر و پتاسیم دو عنصر غذایی مهم بعد از نیتروژن برای کشت گندم هستند. معمولاً کل کودهای فسفر و پتاسیم در زمان کاشت به زمین اضافه می‌شوند. معمولاً اکثر آنها کودهای کند آزاد شونده و کنترل شده برای کاهش نشت مواد مغذی و ارائه نتایج بهتر هستند. ترکیب رایج یک کود مصنوعی دارای سه عنصر غذایی اصلیNPK  که برای اولین کوددهی در کاشت استفاده می‌شود( مانند ۲۰-۱۰-۰، ۲۴-۴۰-۰، ۳۰-۱۵-۰، ۳۰-۱۵-۵ و غیره است).

فسفر عموماً به صورت فسفات(PO4) استفاده می‌شود و مقدار معمولی مورد نیاز برای حداکثر عملکرد گندم حدود ۲۰-۴۰ کیلوگرم فسفر در هکتار است. در خاکهای اسیدی مقادیر فسفر نزدیک به بالاترین حد قابل توصیه است. از آنجایی که فسفات هیچ اثر منفی بر جوانه زنی بذر ندارد، می‌توان آن را در هنگام کاشت با بذر استفاده کرد. جذب فسفر از گیاهان گندم در دمای ۲۵-۱۸ درجه سانتیگراد بهینه است. فسفر توسط گیاه جذب می‌شود و در هنگام پر شدن دانه که جذب بیشتر است به خوشه منتقل می‌شود. مقادیر کافی فسفر در گیاه، همراه با کود نیتروژن، می‌تواند به حداکثر کردن عملکرد کمک کند.  با این حال، استفاده بیش از حد از کودهای فسفره، به ویژه در طول زمستان، ممکن است منجر به کاهش تحمل یخ زدگی گیاهان گندم و همچنین محتوای پروتئین دانه و فراهمی زیستی روی شود (گوستا و همکاران، ۱۹۹۹، ژانگ و همکاران، ۲۰۱۷). استفاده از فسفر همچنین ممکن است در سیستم های بدون شخم یا No-Till مهم باشد. استفاده از کود فسفر بر روی سطح خاک بدون ترکیب، خطر از دست دادن فسفر را در رواناب سطحی افزایش می‌دهد.

(Progressive Farmer image by stock.adobe.com) 2020

پتاسیم(K)

پتاسیم در اوایل رشد و در مراحل رشد ساقه و خوشه بیشتر مورد نیاز گیاه گندم است. هنگامی که نتیجه آزمایش خاک برای پتاسیم بیشتر از  ۱۶۱ PPM باشد، نیازی به کوددهی پتاسیم اضافی نیست. معمولاً، در صورت کمبود، مقادیر اضافه شده K2O می‌تواند به ۲-۷ کیلوگرم در هکتار برسد. این مقادیر برای خاک های شنی می‌تواند کمی بیشتر باشد. پتاسیم نقش مهمی در تشکیل نشاسته،کربوهیدرات، مقاومت گیاه و فتوسنتز دارد و به پر شدن دانه ها کمک می‌کند. پتاسیم را می‌توان با کوددهی برگی نیز استفاده کرد. داده‌های تجربی نشان داده‌اند که محلول‌پاشی محلول‌های رقیق ارتوفسفات پتاسیم ۱۰ کیلو در هکتار منجر به افزایش بازده خواهد شد (بنبلا و پاولسن، ۱۹۹۸). در مرحله انتهای پنجه زنی، ابتدای ساقه دهی و پرشدن دانه ها از کودها حاوی پتاسیم مانند دفندر پتاسیم به صورت محلولپاشی یا همراه آبیاری می‌توان استفاده کرد.

گوگرد(S)

گوگرد یک ماده مغذی ضروری در محصولات گندم به دو دلیل اصلی است. اولاً بر کارایی مصرف نیتروژن گیاهان تأثیر می‌گذارد. این بدان معناست که کمبود گوگرد در خاک باعث کاهش جذب و استفاده از نیتروژن از گیاهان می‌شود. سالها آبیاری و عدم کوددهی گوگرد باعث شده است که بسیاری از خاکها (۳۵-۸۰٪) از کمبود گوگرد رنج ببرند. با این حال، امروزه، بیشتر کودهای نیتروژن مورد استفاده دارای مقدار کافی گوگرد هستند (مانند کود ۵۱-۰-۰) یا سولفات پتاسیم. علاوه بر این، گوگرد نقش کلیدی در کیفیت دانه گندم دارد ، به ویژه زمانی که از آنها برای تولید نان استفاده می‌شود. گندم به حدود ۳-۵ کیلوگرم گوگرد به فرم SO4 و SO3 نیاز دارد، همچنین نیاز به گوگرد را می‌توان با استفاده از سولفات منگنز (MnSO4) در ۲-۳ محلول پاشی، نزدیک به اولین آبیاری تامین کرد. یکی دیگر از منابع تامین گوگرد در گیاهان گندم کود سولفات روی (ZnSO4) است که معمولاً ۲۵ کیلوگرم در هکتار توصیه می‌شود.

کودهای کم مصرف و مهم در بهبود عملکرد گندم

• در مرحله پنجه زنی علاوه بر کود نیتروژن و فسفر به فرم اوره، سولفات آمونیوم، دی آمونیوم فسفات یا سوپرفسفات از کودهای آلی مانند هومی پاور پلاس/نیچرمیک/هومی پاور می‌توان استفاده شود.
• اواخر دوره پنجه زنی یا ابتدای ساقه دهی از کود دفندر پتاسیم به صورت محلولپاشی(۲ لیتر در هزار) یا همراه با آبیاری(۵ لیتر در هکتار) استفاده کنید.
• علاوه بر این در اواسط دوره ساقه دهی از دفندر منیزیم، دفندر منگنز و اکوزینک به صورت محلولپاشی برای کمک به تشکیل خوشه و گرده افشانی بهتر و پر شدن دانه ها استفاده کنید. علاوه بر این از کود اکوکوئل میکرومیکس هم در این دوره می‌توانید به صورت محلولپاشی استفاده کنید.
• در مرحله خوشه دهی علاوه بر کودهای ماکروی گفته شده از کود دفندر منیزیم، اکوزینک و دفندر بر به صورت محلولپاشی استفاده کنید.
• در مرحله خوشه دهی و پرشدن دانه ها از کود سوپرفیوتاپ یا فروتالیو به صورت محلولپاشی یا آبیاری استفاده شود.

منابع

1. https://www.fao.org/3/Y4011E/y4011e06.htm
   Benbella, M. & Paulsen, G.M.1998. Efficacy of treatment for delaying senescence of wheat leaves. II. Senescence and grain yield under field conditions. Agron. J., 90: 332-338

۳.Gusta, L. V., O’connor, B. J., & Lafond, G. L. (1999). Phosphorus and nitrogen effects on the freezing tolerance of Norstar winter wheat. Canadian journal of plant science, ۷۹(۲), ۱۹۱-۱۹۵.

4. https://wikifarmer.com/wheat-fertilizer-requirements/