در این مقاله سعی شده نکات کلیدی از اصول اولیه راه اندازی و تاسیس باغات سیب تا مرحله پایانی برداشت محصول ارائه شود تا با ایجاد یک برنامه غذایی کامل شاهد افزایش چشمگیر در برداشت محصول خود باشید. در اغلب مناطق کشور به دلیل بالا بودن pH خاک (قلیایی) و آهکی بودن آن، حلالیت عناصر ریزمغذی و جذب عناصر غذایی در درختان با مشکلات عدیده مواجه می شود. بنابراین وجود برنامه غذایی مناسب در بهبود کمیت و کیفیت محصولات ضروری می باشد.
نوع خاک مراحل رشد توصیه کودی علائم کمبود
- نوع خاک
هر چه بافت خاک سبک تر، زهکشی و تهویه آن بیشتر و برای سیب مناسب تر است. بعبارت دیگر خاکی با بافت لومی و یا لومی شنی و غنی از مواد آلی از ارجحیت بالاتری برای سیب برخوردار است. البته سیب در خاک های دیگر نیز قادر به رشد و تولید محصول می باشد اما با محدودیت هایی همراه می شود بنابراین اولین گام در نتایج تجزیه خاک توجه به بافت خاک است.
بافت سنگین خاک سبب عدم تهویه مناسب (اکسیژن ناکافی)، عدم رشد ریشه و به دنبال آن منجر به عدم رشد رویشی می گردد. مطالعات نشان داده است که میزان رشد یک باغ ۱۰ ساله با بافت خاک نامناسب و یا خاک کم عمق به مانند یک باغ ۵ ساله بوده است. سیب به شوری خاک “درجه شوری مناسب برای سیب (ECe<2/5 (ds/m” و درصد بالای کلر حساس می باشد. pH مناسب برای سیب بین (pH=5/8-7) می باشد و چون pH خاک اغلب نقاط کشور بالای ۷ است بنابراین در توصیه کودی حتما از گوگرد استفاده می شود.
- مراحل رشد
- خواب (Dormant)
- گلدهی و تشکیل میوه (Flowering & Fruit set)
- توسعه میوه (Fruit development)
- برداشت (Harvest)
- بعد از برداشت و خزان (Senescence)
مرحله ۱: جوانه ها خواب بوده و بسته می باشند.
مرحله ۲: نوک نقره ای (زمان مناسب برای انجام محلولپاشی فروت ست)
مرحله ۳: نوک سبز (مقداری از برگ ها و برگچه ها مشخص می شود)
مرحله ۴: سبز یک سانتی متر
مرحله ۵: خوشه بهم پیوسته
مرحله ۶: صورتی
مرحله ۷: گل دهی
مرحله ۸: ریزش گل
مرحله ۹: تشکیل میوه
- توصیه کودی
در توصیه کودی توجه به چهار رکن اصلی همواره الزامی است
- تغذیه درختان سیب
فروت ست
در زمان نوک نقره ای استفاده شود.
فرمول:
- اسید بوریک (۱/۵ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر)
- سولفات روی (۴ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر) یا روی EDTA-Zn (1/5-2 کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر)
- اوره (۳ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر)
اسید بوریک: را می توان با غلظت های بالاتر هم در نظر گرفت ولی ممکن است منجر به خرابی دستگاه های سمپاش گردد، از طرفی غلظت توصیه شده نیاز گیاه را برطرف می کند.
عنصر روی (Zn): در مدت زمان گرده افشانی موثر است و شانس رسیدن دانه گرده به کلاله را افزایش می دهد و درصد لقاح را بالا می برد. کمبود روی در هنگام تشکیل میوه باعث تشکیل خوشه های تنک می شود.
نیتروژن (N): در ابتدای فصل گیاه برای رشد زایشی (گل) و برگ از نیتروژن ذخیره خود استفاده می کند و جذبی ندارد. بنابراین استفاده از نیتروژن در اواخر فصل زمستان کار اشتباهی است. اما اگر ذخیره نیتروژن در پاییز کافی نباشد برای جلوگیری از خسارت، باید در هنگام تورم جوانه ها همراه روی و بور از نیتروژن هم استفاده نمود.
بنابراین برای فروت ست دو زمان حیاتی پیشنهاد شده است یکی بعد از برداشت زمانی که برگ ها هنوز سبز و فعال هستند و نوبت بعدی در زمان تورم جوانه ها.
نیتروژن
برای توصیه نیتروژن باید به رشد درخت، عملکرد، رشد طولی شاخه ها (در صورت وجود ازت مناسب سالانه ۲۰-۳۰ سانتی متر رشد شاخه) توجه گردد.
میزان مصرف:
میزان ازت مورد نیاز از فرمول های زیر قابل محاسبه است:
میزان اوره مورد نیاز (گرم) برای هر درخت = (درصد کود مورد نظر*) / x (2/26 x 1000) (سن درخت)
میزان اوره مورد نیاز (گرم) برای هر درخت = (سانتی متر ۱۴) x (قطر تنه درخت)
* درصد کود مورد نظر برای مثال در اوره ۴۶ درصد است.
عیب روش اول در این است که ممکن است سن درخت زیاد باشد ولی به دلایل پنهان دیگری غیر از تغذیه، رشد درخت مناسب نبوده باشد.
در روش دوم ضریب فرمول دوم (۱۴) بصورت تجربی بدست آمده و می توان آن را تغییر داد (قطر تنه درخت سیب ۸ ساله تقریبا بین ۳۵-۳۰ سانتی متر و گلابی ۳۰-۲۵ سانتی متر است).
زمان مصرف:
- ¼ (در زمان ریزش گلبرگ ها (اوایل تشکیل میوه همزمان با اولین آبیاری))
- ½ (یک ماه بعد از مرحله اول)
- ¼ (یک ماه بعد از مرحله دوم)
مصرف دیرهنگام ممکن است رنگ گیری را دچار مشکل کند، رشد رویشی را زیاد کند، درخت را دچار سرمازدگی کند، حساسیت به آفات و بیماری ها را افزایش دهد و میزان جذب کلسیم را با مشکل مواجه سازد.
روش مصرف:
- آب کود: در ⅓ میانی زمان آبیاری کود ازت داده می شود (در آبیاری قطره ای) و اگر سیستم آبیاری قطره ای نبود نباید پخش سطحی کرد بلکه باید در محل عبور آب، کود را زیر زمین قرار داد.
- محلولپاشی: غلظت ۵ در هزار بعد از ریزش گلبرگ ها، بهتر است از اوره به جای نیترات پتاسیم استفاده شود. ولی باید دقت شود که بیورت (بیوره یا ناخالصی) کود اوره کمتر از ۰/۲۵ درصد باشد (در صورت بیشتر بودن باعث سوختگی می شود).
محور عمودی شدت رنگ (۱: کم ، ۵: زیاد) در دو رقم سیب (هرچه میزان ازت مصرفی زیادتر، شدت رنگ کمتر)
منبع مصرف:
- اوره
- سولفات آمونیوم
- نیترات آمونیوم
فسفر
میزان مصرف:
میزان مصرف سوپر فسفات تریپل براساس آزمون خاک (درخت بالغ بارده)
انجام یک مرتبه آنالیز خاک باعث می شود تا سال های بعد هم بر همان مبنا بتوان برنامه ریزی کرد ولی حتما باید از طریق آنالیز برگ ها، باغ را تحت نظر داشت. بطور عمومی ۲۵۰-۵۰ گرم سوپر فسفات تریپل برای هر درخت مصرف می گردد.
زمان مصرف:
فسفر باید قبل از گلدهی در چالکود (در چاله هایی در سایه انداز درخت به عمق ۴۰-۳۰ سانتی متر) استفاده شود.
منبع مصرف:
- TSP
- MAP/DAP
- مونو پتاسیم فسفات
روش مصرف:
- پخش سطحی توصیه نمی گردد.
- بصورت چالکود یا نوار کود (کانال کود)
پتاسیم
پتاسیم بر کیفیت میوه (درشتی، رنگ و طعم میوه) مقاومت به بیماری ها و مقاومت به سرمازدگی حائز اهمیت فراوانی است.
نسبت N/K باید در آنالیز برگ دقت شود.
Red Delicious: N/K=1/25-1/5
Mclntosh: N/K=1-1/25
میزان مصرف:
باید از طریق آنالیز برگ نظارت صورت گیرد.
بطور عمومی مقدار ۲۵۰-۷۰۰ (گرم به ازای هر درخت) سولفات پتاسیم (SOP) لازم است.
زمان مصرف:
جذب پتاسیم بیشتر در میوه اهمیت دارد بنابراین زمان مصرف باید هنگامی باشد که میوه تشکیل شده است. می توان تمام کود پتاسه را همراه با کود فسفره قبل از کشت استفاده نمود. اگر سیستم آبیاری قطره ای هم داشته باشیم می توان همراه با اولین آب آبیاری پتاس را مصرف نمود (البته قسمت اعظم پتاس در چالکود مصرف می شود).
منبع مصرف:
- سولفات پتاسیم
- نیترات پتاسیم
روش مصرف:
- می توان بصورت بندینگ استفاده نمود.
- محلولپاشی: از نیترات پتاسیم و سولفات پتاسیم استفاد می شود ولی باید دقت داشت که که نیترات پتاسیم از تیر ماه به بعد مصرف نشود.
گوگرد
در صورت کمبود گوگرد می توان از ترکیباتی که حاوی سولفات هستند استفاده کرد (گیاه، گوگرد را بصورت سولفات جذب می کند).
استفاده از ۲۰۰ کیلوگرم گچ در هکتار می تواند در رفع کمبود گوگرد در سیب کفایت کند.
اگر هدف از استفاده گوگرد کاهش pH باشد ۱/۵-۱ کیلوگرم گوگرد برای هر درخت در هنگام خواب (قبل از گلدهی) به همراه کود حیوانی و تیوباسیلوس بصورت چالکود مصرف می شود. نوع گوگرد پودری بدلیل بالا بودن سطح ویژه آن گزینه مناسب تری است چرا که گوگرد می تواند با اسیدی کردن فضای ریشه از فقر آهن ناشی از استفاده آهک جلوگیری کند.
کلسیم
A: کلسیم مصرف شده، B: شش ماه بعد: پایداری دیواره سلولی (دیواره سلولی محکم و سیمانی)، C: عدم استفاده از کلسیم، D: شش ماه بعد از برداشت: دیواره سلولی کاملا از بین رفته و ناپایدار است (این اضمحلال در دیواره سلولی منجر به لکه تلخ یا (Bitter pit) و اسکالپ یا زنگار در سیب شود مطابق شکل زیر).
یک هفته تا ۱۰ روز بعد از ریزش گلبرگ ها می توان کلسیم را (۲-۱ در هزار) و هر ۱۴ روز یکبار، در سه الی چهار مرتبه محلولپاشی نمود. ۴-۲ هفته قبل از برداشت هم می توان محلولپاشی کلسیم انجام داد (می توان از کلرید کلسیم، نیترات کلسیم یا Ca-EDTA استفاده نمود).
نکته: برای ارقام delicious نباید از نیترات کلسیم استفاده نمود چون ازت موجود در آن در این رقم ایجاد مشکل و حساسیت می کند.
منیزیوم
بدلیل شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک کشور معمولا کمبود منیزیوم کمتر دیده می شود اما در مناطقی که برداشت های متداول سالانه صورت می گیرد ممکن است طی برداشت های زیاد کمبود منیزیوم داشته باشیم که در این موارد آنالیز برگ بسیار کمک دهنده است.
- محلولپاشی بعد از ریزش گلبرگ ها با غلظت ۵ در هزار استفاده شود. (در مواجهه با کمبود شدید منیزیوم می توان ۳ مرتبه محلولپاشی به فاصله ۱۴-۱۰ روز انجام داد)
- در کود آبیاری می توان از سولفات منیزیوم یا نیترات منیزیوم استفاده کرد.
روی-منگنز
بیشترین جذب روی از مرحله شکفتن گل تا تشکیل میوه می باشد. کمبود روی در اواخر فصل سایز و رنگ میوه را تحت تاثیر قرار می دهد.
در مواجهه با کمبود شدید روی روش کوددهی خاکی هم توصیه می شود در غیر اینصورت محلولپاشی کافی است. حتی می توان ۳۰۰-۱۰۰ گرم سولفات منگنز یا سولفات روی را قبل از گلدهی بصورت چالکود همراه کودهای دیگر قرار داد.
برای محلولپاشی می توان از سولفات روی یا منگنز یا نیترات روی، یا کلات های EDTA استفاده نمود. سولفات با دز ۲/۵-۲ در هزار و EDTA با دز ۱-۰/۵ در هزار استفاده شود. زمان محلولپاشی ۱-۲ هفته پس از ریزش گلبرگ ها و تکرار آن به فاصله ۱۴-۱۰ روز بعد.
آهن
کوددهی آهن همواره بصورت خاکی توصیه می گردد و محلولپاشی بصورت کمکی می باشد. برای این امر بهتر است کلات EDDHA استفاده شود (میزان ۱۰۰-۲۵ گرم به ازای هر درخت). نیمی از آن قبل از گلدهی همراه سایر کودها و نیمی دیگر در پس از ریزش گلبرگ ها.
در درخت های قدیمی تر میزان مصرف بالا می رود. گوگرد نیز بعنوان کمک دهنده در جذب آهن در این مرحله قابل استقاده می باشد. برای مثال در مناطقی که فقر آهن شدید است می توان ۵۰۰ گرم سولفات آهن هم همراه گوگرد و کود حیوانی استفاده نمود.
مس
در محلولپاشی مس احتمال زنگار بر روی میوه زیاد است. می توان ۰/۵-۰/۲۵ کیلو در هزار لیتر از کود Cu-EDTA بعد از برداشت استفاده نمود (بدلیل بوجود آمدن احتمالی زنگار استفاده به همراه فروت ست بعد از برداشت توصیه می شود) سولفات مس را هم در صورت حل شدن کامل در آب می توان محلولپاشی نمود.
بر
عنصر بر در زمان تورم جوانه ها و بعد از برداشت منجر به بهبود گلدهی و لقاح و تشکیل میوه می شود. اما اگر درخت و برگ دچار کمبود بر باشد می توان بعد از ریزش گلبرگها محلولپاشی هم نمود. (میزان ۱/۵ کیلو اسید بوریک در ۱۰۰۰ لیتر آب بصورت محلولپاشی استفاده می شود).
- علائم کمبود
A: علائم کمبود آهن، B: کمبود روی، C: کمبود فسفر، D: کمبود بر، E: کمبود کلسیم، F: کمبود مس، G: کمبود پتاسیم، H: کمبود منیزیوم، I: کمبود آهن، J: کمبود منگنز
