اولین و اصلی ترین گام در مدیریت باغات مرکبات انتخاب یک برنامه غذایی مناسب است. در تغذیه صحیح مرکبات هر عنصر باید در زمان مناسب و به اندازه کافی در اختیار گیاه قرار بگیرد بنابراین باغدار با شناخت عناصر غذایی مورد نیاز گیاه نقش بسزایی در مدیریت باغ خواهد داشت. در تغذیه صحیح نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در درسترس گیاه قرار بگیرد بلکه ایجاد تعادل میان میزان عناصر مصرفی از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که عدم توازن در عناصر تغذیه ای نه تنها با افزایش عملکردی همراه نمی شود بلکه منجر به اختلال در رشد و نمو گیاه و در نهایت کاهش محصول خواهد شد.
نوع خاک مراحل رشد توصیه کودی علائم کمبود مشکلات فیزیولوژیک
- نوع خاک
مرکبات (به استثنای نارنج سه برگ) به عنوان گیاهان همیشه سبز شناخته شده اند. در مناطق گرمسیری رشد رویشی، تولید گل و نیز تشکیل میوه و رشد آن در طول سال ادامه دارد. اما در مناطق معتدل نیمه گرمسیری درختان با یک دوره استراحت جزئی در زمستان مواجه هستند. بنابراین، هم زمان با رشد و پهن شدن برگ های جدید، برگ های قدیمی تدریجا ریزش می کنند.
مرکبات در خاک های شنی، شنی لومی و لومی (دارای مواد آلی کافی و زهکشی مناسب) به خوبی رشد می کند. بطور کلی مرکبات در خاک هایی با بافت سبک بهتر از خاک هایی با بافت سنگین رشد می کند. چرا که خاک های سنگین و رسی بدلیل عدم توسعه ریشه ای و عدم تهویه مناسب، گزینه خوبی برای مرکبات نمی باشند. (بهترین pH خاک برای رشد مرکبات ۷-۶ می باشد).
آزمون خاک
زمان نمونه برداری خاک از مهر تا اسفند است (بهترین زمان بلافاصله بعد از برداشت یعنی در آذر و دی ماه است). محل نمونه برداری از اطراف محیط ریشه می باشد و با توجه به این که ریشه مرکبات سطحی بوده و عمق زیادی پیدا نمی کند در اعماق ۳۰-۰ سانتی متری و ۶۰-۳۰ سانتی متری جهت آنالیز عناصر میکرو و شوری خاک (EC) می توان استفاده نمود. سطح زیاد کربنات عاملی است که افزایش کلروز آهن در درختان مرکبات را نشان می دهد، خاک های دارای مقادیر بیش از حد کربنات ممکن است به مقدار بیشتری کود فسفره نیاز داشته باشند چرا که کلسیم در ترکیب با فسفات، رسوب فسفات کلسیم را بوجود می آورد و موجب کاهش جذب فسفر می گردد.
- مراحل رشد
مرحله ۱: تورم جوانه ها (قبل از گلدهی)
مرحله ۲: گلدهی
مرحله ۳: تشکیل میوه
مرحله ۴: رشد میوه
مرحله ۵: رنگ گیری و رسیدن میوه
- توصیه کودی
در توصیه کودی توجه به چهار رکن اصلی همواره الزامی است.
- تغذیه درختان مرکبات
فروت ست
فروت ست را می توان در دو مرحله انجام داد. بهترین زمان محلولپاشی فروت ست زمانی که ۱۰-۵ درصد گل ها باز شده اند. (اواخر بهمن تا اواسط اسفند قبل از بیدار شدن درخت و قبل از فلش زدن). در شمال کشور زمانی که سفیدی گل ها ظاهر شده ولی گل باز نشده و در جنوب کشور زمان تورم جوانه ها، پیش از اینکه سفیدی گل مشخص شود و مرحله دوم تکرار محلولپاشی فروت ست بلافاصله بعد از برداشت می باشد.
فرمول:
- اسید بوریک (۱/۵ کیلوگرم در هزار لیتر)
- سولفات روی (۴ کیلوگرم در هزار لیتر) یا روی EDTA-Zn (1/5-2 کیلوگرم در هزار لیتر)
- اوره (۳ کیلوگرم در هزار لیتر)
نیتروژن
روش حدودی تعیین میزان سولفات آمونیوم مورد نیاز هر درخت:
۲۰۰ x سن درخت در هر مرحله = گرم سولفات آمونیوم
زمان مصرف ازت به صورت خاکی:
- از زمان شروع فلش (در طول فصل بهار تا اواسط تابستان) به صورت ۷-۶ مرحله تقسیط به صورت خاکی.
منابع مورد استفاده ازت:
- اوره
- سولفات آمونیوم
روش مصرف:
- پخش سطحی همراه با مخلوط کردن با خاک
- کود آبیاری
- محلولپاشی (مرحله فروت ست و بزرگ شدن میوه)
فسفر
روش حدودی تعیین میزان فسفات آمونیوم مورد نیاز هر درخت:
۵۰ گرم x سن درخت = گرم فسفات آمونیوم
زمان مصرف:
- قبل از گلدهی نیمه دوم اسفند
منابع فسفر:
- سوپر فسفات تریپل
- مونو فسفات آمونیوم
- دی فسفات آمونیوم
روش مصرف:
- چالکود
پتاسیم
روش حدودی تعیین میزان سولفات پتاسیم مورد نیاز هر درخت:
میزان سولفات پتاسیم (سه مرحله استفاده در نیمه دوم اسفند ماه، اردیبهشت ماه و خردادماه) طبق فرمول زیر محاسبه می گردد:
۱۰۰ گرم x سن درخت = گرم سولفات پتاسیم
زمان مصرف میوه:
- زمان فلش به مقدار کم
- تشکیل میوه
- بزرگ شدن و قبل از رنگ گیری
منبع مصرف:
- سولفات پتاسیم
روش مصرف:
- کود آبیاری
- پخش سطحی همراه با مخلوط کردن خاک
- چالکود
- محلولپاشی (مرحله بزرگ شدن میوه و بلوغ میوه)
منیزیوم
روش حدودی تعیین میزان سولفات منیزیوم مورد نیاز هر درخت:
۵۰ گرم x سن درخت = گرم سولفات منیزیوم
کلسیم
بصورت محلوپاشی بعد از تشکیل میوه و قبل از برداشت
ریز مغذی ها
ریزمغذی ها را می توان در دو مرحله بعد از تشکیل میوه (فندقی شدن) و در طول بزرگ شدن میوه بصورت محلولپاشی استفاده نمود.
نکته: آهن به صورت خاکی مورد استفاده قرار گیرد. (زمان مصرف، بعد از تشکیل میوه و در حین بزرگ شدن میوه ها)
- علائم کمبود
A: علائم کمبود نیتروژن، B: کمبود مس، C: کمبود گوگرد، D: کمبود بر، E: کمبود منگنز، F: کمبود روی
A: علائم کمبود بر، B: کمبود پتاسیم، C: کمبود منیزیوم، D: کمبود کلسیم، E: کمبود فسفر، F: کمبود آهن
- مشکلات فیزیولوژیک
ریزش
دلایل زیادی برای ریزش مرکبات وجود دارد که از آن جمله می توان به تغییرات محیطی، شرایط دمایی، و تغذیه گیاه اشاره نمود.
ریزش پس از گلدهی، بیشتر به علت تلقیح ناقص یا عدم تلقیح، گرما و نوسانات شدید رطوبتی صورت می گیرد. آبیاری نامنظم، تنش آبیاری و خشکی های طولانی مدت، کمبود عناصر غذایی از جمله ازت و پتاسیم، بیماری های قارچی با پوسیدگی گلگاه در میوه و خسارت ناشی از آفات مکنده مانند شته ها و شپشک ها نیز از دیگر عوامل ریزش میوه در مرکبات هستند.
ریزش میوه معمولا در سه مرحله رشدی صورت می گیرد:
- دوره پس از گلدهی
- هشت هفته پس از گلدهی
- قبل از برداشت
ترک خوردگی و شکاف میوه
ترک خوردگی میوه در مرکبات علل گوناگونی دارد که از آن جمله می توان به:
- نوسانات دمایی
- تنش هایی رطوبتی و دمایی محیط
- تنش های رطوبتی خاک (دوره های خشکی طولانی و بعد از آن آبیاری سنگین درختان)
- کمبود عناصر پتاسیم و کلسیم
- علل ژنتیکی
سرخشکیدگی مرکبات
سرخشکیدگی در مرکبات می تواند عوامل زیادی داشته باشد که از آن جمله می توان به:
- ارقام و پایه های حساس و مستعد به سرخشکیدگی
- وجود بیماری ویروسی تریستزا
- بارندگی‌های مداوم اواخر فصل زمستان و اوایل بهار
- تنش ماندابی
- مدیریت نامناسب تغذیه باغ‌ها
- تنش آبی به ویژه بعد از برداشت میوه در فصل پاییز (به ویژه در سال‌های با بارندگی کم)
- مصرف بی رویه کودهای محلول بصورت چالکود همراه با کودهای حیوانی و آلی
لکه های سطحی تیره و روشن میوه
این لکه ها اغلب در اثر جابجایی و حرکت میوه به وسیله باد، ساییدگی میوه ها با یکدیگر یا برگ ها و شاخه ها ایجاد می شود. این صدمات که به صورت پوسته های نقره ای رنگ هستند به تدریج زبر می شوند. کیفیت و مزه میوه تحت تاثیر این لکه های سطحی قرار نمی گیرد.
آفتاب سوختگی
عارضه آفتاب سوختگی همانطور که از نامش پیداست به علت شدت نور خیلی زیاد خورشید، سوختگی روی پوست میوه ایجاد شده و در جهت تابش نور خورشید گسترش می یابد.
