فسفر عنصر ضروری گیاه است و کمبود آن در خاک به طور قابل ملاحظهای باعث کاهش عملکرد در گیاهان میشود. نقش اصلی فسفر در گیاهان انتقال انرژی و سوخت و ساز پروتئین است .چون فسفر در گیاه متحرک است کمبود فسفر ابتدا در برگ‌های پیر ظاهر میشود. توقف رشد و کاهش عملکرد گیاه و تغییر رنگ برگ‌های پیر به ارغوانی و قرمز از علایم کمبود این عنصر است. اگر میزان فسفر کافی نباشد تقسیم سلولی کندتر انجام می شود و گیاه کوتوله خواهد شد. کمبود فسفر مانع پنجه زنی فعال (به ویژه در برنج) و کاهش رشد و توسعه ریشه درانواع محصولات میشود.
تاثیر فسفر در بیماری های گیاهی
فسفر مقاومت گیاهان به بیماریهای مختلف را با افزایش میزان آن در بافت‌ها یا تسریع بلوغ بافت‌ها افزایش می‌دهد و گیاهان جوان را در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند. افزایش میزان فسفر در خاک ممکن است به طور مستقیم روی بیمارگرهای خاکزاد و همچنین میزبان‌های آنها اثر بگذارد اما در مورد بیماریهای هوازاد، فسفر بیشتر با تغییر در ساز و کار دفاعی گیاه در آلودگی موثر است. فسفر موجب کاهش پیشرفت برخی از زنگ‌ها و بیماریهای برگی دیگر از طریق کوتاه کردن دوره رویشی و به ویژه با خنثی کردن اثر بیشبود نیتروژن میشود. کاربرد کود فسفره یکی از عوامل مهم در رابطه بابیماری سپتوریوز گندم ناشی از septoria است. فسفر به تنهایی یا همراه با پتاسیم باعث افزایش مقاومت گندم به سفیدک پودری، در اثر افزایش میزان مواد فنولی و فعال‌سازی پلی فنول اکسیداز در برگ‌ها میشود. به طور کلی در مورد بیماری بلاست برنج فسفر اثر ناچیزی دارد مگر این که به عنوان یک عامل محدود کننده باشد که در این صورت کاربرد بالای این عنصر باعث کاهش شدت بیماری خواهد شد. اگر میزان فسفر برای رشد و توسعه گیاه کافی باشد افزایش میزان این عنصر باعث افزایش بیماری میشود. فسفر شدت بیماری بلاست را هنگامی افزایش می‌دهد که نیتروژن به میزان زیادی مصرف شود. بیمارگرهای خاکزاد روی رشد ریشه تأثیر دارند و میزان کافی از عناصر اصلی به ویژه فسفر که برای تولید ریشه‌های جدید مورد نیاز هستند روی بیماریهای خاکزاد نیز موثرند. مصرف کودهای فسفره در گندم به طور کامل پوسیدگی پیتیومی در ایالت مرکزی آمریکا را کنترل کرده است. افزایش عملکرد گندم در نتیجه کاهش شدت بیماری پاخوره در رقم گندم اسپایر با افزایش میزان فسفر مرتبط بود. کودهای فسفره در شرایط کمبود نیتروژن، کمتر در کاهش بیماری پاخوره موثرند و حتی ممکن است با افزایش میزان نیتروزن باعث افزایش آن نیز شود. گراهام و منگی نشان دادند که کاربرد فسفر باعث افزایش بیماری پاخوره شد. کاربرد فسفر موجب افزایش مقاومت گیاهان به حمله نماتدها در نتیجه افزایش حجم ریشه‌ها میشود. همچنین موجب افزایش سنتز پروتئین و فعالیت سلولی بافت‌های گیاهی و در نتیجه مقاومت بیشتر گیاهان به نماتدها میشود. بیماری باکتریایی پوسیدگی نرم سیب زمینی ناشی از Erwinia carotovora با کاربرد میزان بالای فسفر در نتیجه تجمع بالای مواد فنولی در پوست و بافت غده سیب زمینی افزایش یافت. مصرف کودهای فسفره در گیاه باقلا بیماری بلایت باکتریایی را کاهش داد.
با توجه به توضیحات بالا میتوان نتیجه گرفت که مصرف میزان مناسب کودهای فسفره میتواند در کاهش بیماریهای گیاهی و کنترل آنها موثر باشد.
منبع:
بنی هاشمی، ض. ۱۳۹۲. تغذیه معدنی و بیماریهای گیاهی (چاپ اول). آییژ. ۳۶۴ صفحه.
