کشاورزان و باغداران عزیز حتما در باغات و مزارع خود بیماری ها و آفات زیادی دارید که هرساله باعث از بین رفتن کیفیت و بازار پسندی محصولات شما میشود. احتمالا شما هم مانند همه کشاورزان هر ساله مبالغ زیادی را بابت خرید سموم و قارچکش‌های شیمیایی هزینه می‌کنید. امروز سعی داریم شما را با تعدادی از مهم ترین راههای کنترل و پیشگیری از بیماری ها در باغات، مزارع و گلخانه ها آشنا کنیم. مطمئن هستیم رعایت نیمی از این توصیه ها نتایج چشمگیری را در بهبود وضعیت سلامت محصولات شما دارد.
بیماری های رایج در باغات و مزارع
بیماری های زیادی هر ساله درختان میوه یا مزارع صیفی‌جات را تحت تاثیر قرار می‌دهند. از جمله مهم ترین بیماری ها پوسیدگی سیاه، پوسیدگی طوقه، لکه برگی ها، سفیدک ها، شانکر باکتریایی، آتشک، لب شتری در هلو یا ترک خوردن میوه و بسیاری از بیماری های دیگر. اجرای چند راهکار ساده و استفاده از برخی از کودها می‌تواند تاثیر زیادی روی کاهش بیماریها در باغات و مزارع داشته باشد.
راهکارهای افزایش مقاومت گیاهان نسبت به بیماری ها
-
تغذیه کامل و مناسب گیاهان
تغذیه کامل و متعادل به دلیل دخالت مستقیم عناصر معدنی در حفاظت از گیاه همواره اولین خط دفاعی گیاه شمرده میشود. عناصر معدنی به طور مستقیم با تعدیل فعالیت آنزیم های ردوکتاز یا بهبود قدرت گیاه به طور غیرمستقیم با تغییر ترشحات ریشه و تغییر پویایی جمعیت میکرو فلور و مواد مغذی خاک اطراف ریشه، نوسانات pH، رسوب لیگنین و بیوسنتز فیتوالکسین ها بر سلامت گیاه تأثیر می‌گذارند.
-
نقش نیتروژن در مقاومت گیاهان نسبت به بیماری ها
نیتروژن (N) یکی از مهمترین عناصر پر مصرف است که تأثیر قابل توجهی بر محور مقاومت میزبان – پاتوژن دارد. نیتروژن بر دفاع فیزیکی گیاه همراه با تولید ترکیبات ضد میکروبی تأثیر منفی می‌گذارد و به طور قابل توجهی سطوح آنزیمی مربوط به دفاع را کاهش میدهد که در نهایت می‌تواند به مقاومت سیستمیک کمک کند. البته افزایش استفاده از کودهای نیتروژنی سبب تحریک رشد رویشی گیاهان شده و نسبت جذب سایر عناصر مهم مانند کلسیم و منیزیم را کمتر کرده و باعث کاهش نسبت کربن به نیتروژن در داخل گیاه میشود که در نتیجه آن گیاه دیرتر وارد فاز تولید محصول شده و از نظر ساختمانی شکننده تر میشود و در برابر آفات و بیماری ها ضعیف تر میشود. در گیاهان زراعی مصرف زیاد کودهای نیتروژنه سبب افزایش عارضه ورس یا خوابیدگی میشود.
-
نقش فسفر در مقاومت گیاهان نسبت به بیماریها
اگرچه هیچ نقش متمایز فسفر (P) در مقاومت به بیماری های گیاهی مشاهده نمی‌شود، محتوای بالای فسفر ممکن است حساسیت گیاه را نسبت به عامل مهاجم افزایش دهد. آزمایشات نشان داده است مصرف کودهای حاوی فسفر در افزایش مقاومت گیاهان نسبت به انواع بیماری‌های قارچی بخصوص در نشاهای صیفی‌جات یا بوته میری پیتیومی در گندم موثر است. مصرف کودهای فسفره در کاهش سوختگی باکتریایی برگ در برنج، سفیدک کرکی، کپک آبی، بیماری ویروسی پیچش برگ در تنباکو، سوختگی غلاف و ساقه در سویا، بیماری ویروس کوتوله زرد در جو، بیماری نوار قهوه ای در نیشکر و بیماری بلاست در برنج بسیار موثر است.
-
نقش پتاسیم در مقاومت گیاهان نسبت به بیماریها
پتاسیم (K) یک ماده مغذی ضروری در گیاه است، زمانی که در غلظت کافی وجود داشته باشد، مطمئناً می‌تواند غلظت پلی فنلی گیاه را افزایش دهد که نقش مهمی در بهبود مکانیسم دفاعی دارد. گیاهانی که علائم کمبود پتاسیم را دارند در مقایسه با گیاهانی که مقدار کافی پتاسیم دارند بیشتر مستعد ابتلا به بیماری هستند. کاهش بروز بیماری های قارچی (۷۰%)، بیماری های باکتریایی (۶۹%)، بیماری های ویروسی (۴۱%) و نماتدها (۳۳%) به دلیل استفاده مناسب از پتاسیم گزارش شده است. یکی از نمونه های مصرف کودهای پتاسیمی تاثیر آن در کاهش بیماری لکه چرمی توت فرنگی و افزایش مقاومت گیاهان نسبت به تنش های محیطی است. مصرف لوکس کودهای حاوی پتاس بخصوص کود ارگانیک اسپانیایی دفندر پتاسیم علاوه بر افزایش کیفیت محصول سبب افزایش مقاومت گیاه نسبت به سرما و بیماریها نیز میشود.
-
مصرف کود سم فسفیمکس در کاهش بیماریها
کود فسفیمکس دارای فسفر و پتاسیم است نوع فسفر به کار رفته در این کود همان فسفیت است که در سنتز فیتوآلکسین ها و ایجاد مقاومت گیاهان نسبت به بیماری ها نقش مهمی دارد. آزمایشات انجام شده نشان داده است که این کود علاوه بر پیشگیری از بیماری ها سبب درمان و باکتری کشی هم میشود و تاثیر مشابه و قوی تری نسبت به قارچکش الیت نیز دارد.
-
مصرف کود سم فسفیمکس مس در کاهش بیماریها
این کود علاوه بر داشتن فسفیمکس عنصر مس را به فرم کلات EDTA دارد که سبب کنترل انواع بیماری ها در باغات، مزارع و گلخانه ها میشود. در صورت بروز علائم بیماری های قارچی و باکتریایی از جمله بوته میری، سفیدکها، لکه موجی، لکه غربالی، پوسیدگی ریشه و ساقه و گموز، شانکر باکتریایی و آتشک سیب و گلابی هم خاصیت درمانی دارد.
-
مصرف کودهای حاوی مس در کاهش بیماریها
یکی از کودهای ارگانیک حاوی مس موثر در پیشگیری و درمان علائم بیماریها در مراحل ابتدایی رشد، کود دفندر مس است که به صورت محلولپاشی در درمان بیماری های مرکبات، درختان میوه و گلخانه ها بسیار موثر است. ۲ تا ۳ نوبت استفاده از این کود در پیشگیری و درمان بیماری های باغات موثر است.
-
استفاده از قارچکش ارگانیک و گیاهی بست کیور
یکی از ترکیبات موثر و مهم در پیشگیری و درمان بیماری‌های قارچی و باکتریایی ترکیب بست کیور است که از عصاره مرکبات به دست آمده و باعث تولید فیتوآلکسین ها میشود و در درمان بیماری‌هایی مانند سفیدکها، لکه موجی، شانکر، گموز و پژمردگی‌ها در باغات، مزارع و گلخانه ها موثر است.
-
مصرف کودهای کلسیمی در کاهش بیماری ها
گیاهانی که کمبود کلسیم را نشان می‌دهند، بیشتر مستعد ابتلا به انواع بیماریها و عارضه‌ها هستند. کاهش غلظت کلسیم در گیاه باعث افزایش حساسیت به بیماری‌های قارچی میشود که ترجیحاً به بافت آوند چوبی حمله می‌کنند و انحلال دیواره سلولی آوندها را افزایش داده و منجر به پژمردگی گیاه می‌شوند. به همین دلیل کارشناسان کود ارگانیک دفندر کلسیم بر را به شما کشاورزان عزیز توصیه می‌کنند. بهتر است این کود از قبل از گلدهی تا قبل از برداشت محصولات به صورت محلولپاشی ۲ تا ۳ نوبت استفاده شود.
-
مصرف کودهای حاوی سیلسیم در کاهش بیماریها
کود دفندر سیلیسیم به دلیل داشتن اسیدهای آمینه، سیلیسم و پتاسیم نقش مهمی در افزایش مقاومت گیاهان نسبت به نفوذ عوامل بیماری زا و نیش حشرات دارد. کود دفندر سیلیسم یک کود مناسب برای کاهش آسیب های آفتاب سوختگی است.
-
رعایت بهداشت باغات و مزارع
به این صورت که هر ساله بعد از برداشت میوه ها تمام میوه ها را از روی شاخه ها و سطح زمین جمع آوری کنید تا عوامل بیماری زا و آفات روی باقیمانده محصولات رشد و گسترش پیدا نکنند. در مزارع بعد از برداشت حتما باقیمانده شاخ و برگ گیاهان را از زمین خارج کرده و در صورت سالم بودن بقایا از نظر بیماری ها کمی از آنها را با شخم زیر خاک کنید.
-
از بین بردن علف های هرز باغات و مزارع
کشاورزان عزیز وجود علفهای هرز علاوه بر اینکه محلی برای زمستان گذرانی آفات و پنهان شدن آفات است به دلیل افزایش دادن رطوبت نسبی به خصوص در سطح زیرین باغات و مزارع احتمال ایجاد انواع بیماری ها را افزایش میدهد. در نتیجه بهتر است علفهای هرز باغات و مزارع را با روش‌های مختلف به توصیه کارشناسان از بین ببرید.
-
جمع آوری برگها از کف باغات
بهتر است هر ساله بعد از ریزش کامل برگهای خزان کرده آنها را جمع آوری کرده و در یک گودال دپو کنید تا بعد از پوساندن تبدیل به خاکبرگ یا کمپوست شود تا بتوانید در کشاورزی از آن استفاده کنید و هم از رشد آفات و بیماری ها زیر آن جلوگیری کنید.
-
ایجاد تهویه در باغات و گلخانه ها
هرس سبز در انگور، هرس شاخه‌های اضافه و نزدیک سطح زمین در گلخانه ها و هرس زمستانه در باغات باعث ایجاد جریان هوا و کاهش رطوبت نسبی و بروز بیماریها میشود.
منابع
Huber D. M., Graham R. D. (1999). “The role of nutrition in crop resistance and tolerance to disease,” in Mineral Nutrition of Crops Fundamental Mechanisms and Implications, ed. Rengel Z. (New York, NY: Food Product Press; ), 205–۲۲۶.
Potash and Phosphate Institute [PPI] (1988). “Phosphorus nutrition improves plant disease resistance,” in Better Crops With Plant Food, ed. PPI (Atlanta, GA: PPI; ), 22–۲۳.
Perrenoud S. (1990). Potassium and Plant Health, 2nd Edn. Bern: International Potash Institute.
Hirschi K. D. (2004). The calcium conundrum both versatile nutrient and specific signal. Plant Physiol. ۱۳۶ ۲۴۳۸–۲۴۴۲. ۱۰.۱۱۰۴/pp.104.046490