تغذیه مزارع چغندرقند

هر کشاورز و باغداری بعد از یک فصل زراعی به یک میزان برداشت خاصی خواهد رسید اما عاملی که باعث تفاوت شما نسبت به دیگران می شود میزان برداشت شماست. اکثر هزینه ها در کشاورزی معمولی، مشترک هستند اما با یک هزینه صحیح و به موقع در تغذیه می توانید برداشت خود را به دو تا سه برابر برسانید. در مناطق چغندرکاری ایران بطور معمول کمبود و یا رعایت نکردن زمان بهینه مصرف عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، باعث کاهش عملکرد کمی و کیفی چغندرقند می شود. توان بالقوه تولید چغندرقند و مقادیر عناصر غذایی که توسط ریشه چغندرقند از خاک برداشت می شود در مناطق مختلف متفاوت است بنابراین مصرف بهینه و متناسب با مراحل رشدی گیاه بیشترین تاثیر را برای تثبیت عملکرد در اختیار کشاورز قرار می دهد.

نوع خاک آزمون خاک و تجزیه گیاه مراحل رشد توصیه کودی علائم کمبود

نوع خاک

خاک های حاصلخیز دارای زهکشی مناسب، با بافت متوسط (رسی-شنی) و اسیدیته (pH) خنثی تا کمی قلیایی (۷/۲-۷) برای چغنـدرقند منـاسب هستند. خاک های دارای مقادیر زیاد سنگ، خاک های فشرده و سفت که معمولا با فقدان مواد آلی همراه هستند، برای کشت چغندرقند مناسب نمی باشند. اصولا محیط خاکی مناسب برای چغندرقند، محیطی است که در بین ذرات خاک آن هوای فراوان وجود داشته باشد و بافت خاک، سفت و متراکم نباشد که مانع گردش و نفوذ آب شود. خاک سست و پوک اجازه می دهد که ریشه چغندر به صورت عمیق در زمین فرو رفته و به خوبی رشد کند.

آزمون خاک

با آزمون خاک قبل از کشت مشخص خواهد شد که چه عناصری برای رشد کافی چغندرقند در طول فصل زراعی مورد نیاز خواهد بود به عبارت دیگر، آزمون خاک روشی سریع، کم خرج و دقیق بوده و به منظور تعیین مقدار عناصر غذایی قابل استفاده گیاه در خاک انجام می گیرد. برنامه آزمون خاک شامل:

نمونه برداری صحیح از خاک که بیشتر توسط زارعین انجام می شود.
تجزیه صحیح خاک در آزمایشگاه تجزیه خاک و گیاه به منظور تعیین دقیق غلظت عنصر غذایی قابل استفاده گیاه در خاک.
تفسیر نتایج آزمایشگاهی و انجام توصیه کودی که توسط کارشناسان مسائل تغذیه گیاهی صورت می گیرد.

نمونه برداری صحیح از خاک، کاری بسیار مهم و حساس است. نمونه های برداشت شده از مزرعه باید به گونه ای باشند تا بتوان آنها را نماینده کل خاک آن مزرعه دانست. معمولا از هر ۱۰ تا ۱۵ هکتار مزرعه با خاک یکنواخت، یک نمونه مرکب یک کیلوگرمی تهیه می کنند. بدین منظور یک مسیر مارپیچ در مزرعه در نظر می گیرند. در طی مسیر، حدود ۷ الی ۱۰ نمونه برداشت می کنند و پس از مخلوط کردن، یک کیلوگرم از آن را به آزمایشگاه می فرستند. عمق نمونه برداری در حدود ۳۰ سانتی متری خاک سطحی است که غالبا عمق منطقه گسترش ریشه چغندرقند در خاک می باشد.

تجزیه گیاه

تجزیه گیاه روش بسیار مفید و کار آمد برای ارزیابی نیازهای غذایی چغندرقند است. مبنای این روش بر این اصل استوار است که غلظت عناصر غذایی معدنی در بافت های گیاه تاثیری کنترل کننده بر رشد و تولید محصول می گذارد. انجام تحقیقات گسترده در مناطق مختلف جهان به توسعه غلظت های مرجع عناصر غذایی برای ارزیابی وضعیت تغذیه ای چغندرقند منجر شده است. تکنیک های نمونه برداری استاندارد شده است و این امکان وجود دارد که اعداد مرجع توسعه یافته برای یک خاک و شرایط اقلیمی ویژه در سایر مناطق با اطمینان قابل قبولی مورد استفاده قرار گیرند.

انتخاب اندام نمونه برداری برای تجزیه، عامل مهمی در ارزیابی نیازهای غذایی چغندرقند است. اندام های مختلف چغندرقند شامل برگ ها، ریشه ها، دمبرگ ها و حتی کل گیاه برای تجزیه های آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرند. با این وجود، نتایج تحقیقات نشان داده است که در مورد چغندرقند برگ و یا دمبرگ، بهترین اندام برای نمونه برداری به علت سهولت انجام نمونه برداری است. مزیت برگ این است که عناصر غذایی در برگ جمع شده، متراکم گردیده و مجددا در سرتاسر گیاه توزیع می گردند و هر گونه کمبود یا سمیت یک عنصر که در خاک وجود دارد در نهایت در برگ منعکس می شود.

روش نمونه برداری برگ بدین صورت است که باید در زمان مشخصی از رشد برداشت گردد. این محدودیت به دلیل مقایسه نتایج تجزیه برگ با اعداد مرجعی است که بر مبنای آن نتایج تفسیر می گردند. مناسب ترین اندام چغندرقند جهت نمونه برداری، برگ های کامل تازه تکامل یافته (جوان ترین برگ هایی که سطح برگ آنها به حداکثر رسیده) است. نمونه های برگ باید در دو ماهگی از زمان کاشت برداشت گردند. تفسیر نتایج با روش های غلظت بحرانی و دامنه بحرانی عناصر غذایی، بر مبنای مطالعات همبستگی و واسنجی که رابطه معنی دار و رضایت بخشی را بین غلظت عناصر غذایی گیاه و عملکرد محصول در نتیجه افزودن عنصر غذایی نشان می دهد، تکیه دارد. در اغلب موارد، نتایج تجزیه گیاه با دامنه غلظت بحرانی مقایسه می شوند. اعداد مرجع دامنه غلظت بحرانی (CNR) به محدوده ای از غلظت عنصر در گیاه اطلاق می گردد که کمتر از آن حالت کمبود و بیشتر از آن حالت کفایت عنصر در گیاه وجود دارد. در حالت کمبود، عملکرد کمتر از بهینه و در بالاتر از آن عملکرد محصول بهینه است.

مراحل رشدی

مرحله ۱: جوانه زنی تا استقرار بوته (مرحله ۴ برگی)

مرحله ۲: مرحله رشد رویشی (تا مرحله ۱۶ برگی)

مرحله ۳: شکل گیری عملکرد (پوشش برگی تقریبا ثابت)

مرحله ۴: رسیدگی محصول

دوره رشد چغندرقند از کاشت تا زمان برداشت غده به طور معمول بین ۲۰۰-۱۷۰ روز می باشد. میزان محصول زیاد در چغندرقند بیشتر مربوط به طولانی بودن دوره رشد آن است. رشد و توسعه برگ ها تا ۱۱۲ روز بعد سبز شدن نسبت به ریشه ها غالب بوده و از آن پس رشد ریشه بر اندام هوایی برتری دارد. زمان حجیم شدن غده توام با افزایش درصد قند در سلول های پارانشیمی آغاز می شود. ساکاروز از طریق آوندهای آبکش وارد ریشه شده و در سلول های پارانشیمی ذخیره می شود. بنظر می رسد اندازه سلول هم عامل تعیین کننده ای در میزان غلظت ساکاروز باشد. در مراحل اولیه حجیم شدن غده، افزایش درصد قند با سرعت کمتری همراه است ولی در اواخر دوره اصلی رشد تا زمان رسیدگی فیزیولوژیکی، سرعت افزایش درصد قند بیشتر می شود. به طور کلی در اکثر مناطق چغندر کاری کشور، روند تجمع قند در ریشه به طور معمول از هنگام کاشت تا برداشت به صورت افزایشی است گرچه شیب خط بسته به شرایط محیطی ممکن است تا حدی تفاوت نماید، ولی حالت افزایشی خود را همواره طی می کند.

توصیه کودی

در توصیه کودی توجه به چهار رکن اصلی همواره الزامی است.

ماده آلی

افزایش مقدار مواد آلی خاک با روش های برگرداندن بقایای گیاهی، کشت کودهای سبز و یا اضافه کردن کودهای حیوانی به خاک های زراعی انجام می شود. در صورتی که بقایای گیاهی مربوط به کشت غلات مانند گندم و جو باشد، برای جلوگیری از رقابت بین میکروارگانیسم های خاک با ریشه چغندرقند لازم است به طور متوسط ۵۰ کیلوگرم اوره به صورت پخش مستقیم در خاک بلافاصله قبل از شخم مصرف گردد. با انجام این عمل رقابت بین میکروارگانیسم خاک و ریشه چغندرقند بر سر جذب نیترات کاهش یافته و در ضمن مصرف اوره به تسریع در فرآیند تجزیه کلش کمک خواهد کرد. آنچه که در کشت کودهای سبز مانند شبدر و یونجه اهمیت دارد رعایت این نکته است که هنگامی که ارتفاع اندام های گیاهی به ۳۵ سانتی متر رسید باید با شخم به خاک برگردانده شود. به طور معمول برگرداندن گیاهان تیره بقولات موجب افزایش قابل توجه مقدار نیتروژن قابل جذب خاک شده و از این جهت توصیه می گردد کشت کود سبز قبل از برداشت چغندرقند صورت گیرد. بسیاری از متخصصان تغذیه گیاهی بر این باورند که در مقدار مصرف کودهای حیوانی در خاک های زراعی مناطق خشک و نیمه خشک محدودیتی وجود ندارد. نکته قابل تامل در این رابطه این است که در صورت استفاده از کود حیوانی تازه به جای کود پوسیده احتمال خسارت ناشی از نماتد سیست چغندرقند را افزایش داده و بنابراین بهتر است کودهای حیوانی قبل از محصول مورد کشت در تناوب با چغندرقند مصرف شوند.

زمان مصرف اسیدهیومیک:

سومین آبیاری (کود آبیاری)
۱۰-۱۲ برگی (محلولپاشی)
۱۶-۱۸ برگی (کودآبیاری)

عناصر پر مصرف

نیتروژن

میزان مصرف:

به منظور برآورد نیتروژن مورد نیاز این محصول، غلظت نیترات خاک در عمق صفر تا ۳۰ سانتی متری در مرحله رشد ۶-۴ برگی اندازه گیری می شود. بنابراین در حال حاضر در ایران مانند سایر کشورها به منظور برآورد نیتروژن مورد نیاز چغندرقند، انجام آزمون خاک و اندازه گیری نیترات در عمق صفر تا ۳۰ سانتی متر، با در نظر گرفتن عملکرد مورد انتظار پیشنهاد می شود.
با نمونه برداری از عمق صفر تا ۳۰ سانتی متر خاک (از کف جویچه ها)، چنانچه میزان نیتروژن نیتراتی خاک کمتر از ۲۵ میلی گرم در کیلوگرم خاک باشد، کود نیتروژن مصرف شود، در غیر این صورت، نیازی به مصرف کود نیتروژن نیست. به منظور رسیدن به حد مطلوب نیتروژن قابل استفاده در خاک، لازم است که برای افزایش هر یک میلی گرم در کیلوگرم نیترات خاک، حدود ۲۰-۱۵ کیلوگرم در هکتار کود اوره (بنا به شرایط راندمان مصرف، وضعیت ماده آلی و بافت خاک) مصرف شود.

در ایران میزان کود نیتروژن برای تولید هر تن ریشه ۷-۵ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار می باشد. چغندرقند در ابتدای مراحل رشد بیشترین میزان جذب از خاک را دارد، به همین دلیل هر چه زمان مصرف این کود در مراحل کاشت یا مراحل ابتدایی رشد نزدیک تر باشد کمیت و کیفیت محصول افزایش پیدا می کند.

زمان مصرف:

مصرف کودهای نیتروژنی قبل از کاشت علاوه بر شسته شدن و خارج شدن از دسترسی ریشه و آلودگی محیط زیست، تاثیر نامطلوبی بر جوانه زدن بذر چغندرقند می گذارد. بنابراین اگر خاک فقیر بوده و نیاز به مصرف کود نیتروژن در زمان ابتدای فصل رشد وجود داشته باشد بایستی پس از آبیاری سنگین اول و دوم کود مصرف شود. میزان مصرف کود نیتروژنی در این زمان تا ۵۰ کیلوگرم اوره در هکتار توصیه می گردد. دومین زمان مصرف کود نیتروژن در زمان ۶-۴ برگی و پس از اندازه گیری نیترات خاک می باشد، این مرحله بعد از عملیات تنک و وجین می باشد (در این مرحله ۳۰ الی ۴۰ درصد کود نیتروژن مصرف گردد). باقیمانده کود نیتروژنی به طور مساوی در مراحل ۸ تا ۱۰ برگی مصرف می شود.

در مدیریت مصرفی کود نیتروژن به دلیل افزایش در عیار چغندرقند تولیدی از مصرف کود نیتروژن ۶ هفته قبل از برداشت جدا باید خودداری شود. ۸-۶ هفته قبل از برداشت میزان نیترات موجود در دمبرگ نباید بیش از ۱۰۰۰ میلی گرم در کیلوگرم باشد.

سومین آبیاری (۲۰%)
۴-۶ برگی (۴۰%)
۶-۸ برگی (۴۰%)

منبع مصرف:

اوره

روش مصرف:

کودکاری (نواری): با قراردادن کودهای نیتروژن در طرفین بوته چغندرقند در عمق ۴ تا ۷ سانتی متری خاک راندمان مصرف کود و خصوصیات کمی و کیفی ریشه افزایش می یابد.

کود آبیاری

فسفر

میزان مصرف:

به منظور تولید هر تن ریشه چغندرقند، حدود ۱ کیلوگرم فسفر خالص مورد نیاز است.

نکته: در مورد جدول بالا دی آمونیوم فسفات هم به عنوان منبع کودی قابل استفاده است.

زمان مصرف:

تماما قبل کاشت همزمان با عملیات آماده سازی زمین با خاک مخلوط شود.

منبع مصرف:

سوپرفسفات تریپل
دی آمونیوم فسفات

روش مصرف:

پخش سطحی: سپس مخلوط کردن با خاک
نواری: در صورت استفاده از دستگاه کود کار بذر کار، مصرف کود فسفری همزمان با کاشت بذر و به صورت جایگذاری نواری کود در زیر و کنار بذر خواهد بود. در این صورت میزان مصرف کود به دو سوم تا ½ مقدار کود فسفری توصیه شده کاهش می یابد.
محلولپاشی: محلولپاشی با کودهای فسفردار محلول در آب در مراحل ۶-۴ برگی و ۸-۶ برگی صورت گیرد
کود آبیاری: استفاده از روش آبکود در مرحله ۶-۴ برگی توصیه می گردد

پتاسیم

میزان پتاسیم خاک به طور معمول خیلی بیشتر از میزان عناصر غذایی پرمصرف مانند نیتروژن و فسفر است. به منظور تولید هر تن ریشه چغندرقند، حدود ۷ کیلوگرم پتاسیم خالص مورد نیاز است.

میزان مصرف:

زمان مصرف:

قبل از کاشت به صورت یکنواخت با خاک مخلوط شود.

منبع مصرف:

سولفات پتاسیم

روش مصرف:

پخش سطحی سپس مخلوط کردن با خاک
نواری
کود آبیاری: استفاده از روش آبکود در مرحله ۱۲-۱۰ برگی توصیه می گردد
محلولپاشی: محلولپاشی با کودهای پتاسیم دار محلول در آب در مراحل ۸-۶ برگی و ۱۸-۱۶ برگی صورت گیرد

گوگرد

میزان مصرف:

به منظور تولید هر تن ریشه چغندرقند، حدود ۱ کیلوگرم گوگرد مورد نیاز است

زمان مصرف:

قبل از کاشت

منبع مصرف:

پودری
گرانوله (دانه ای)

روش مصرف:

پخشی و سپس مخلوط کردن با خاک

عناصر میکرو و کم مصرف

بر

بر بیشتر به شکل تورمالین (یک ترکیب معدنی نامحلول) در خاک وجود دارد. کمبود بر در بخش وسیعی از مناطق چغندرکاری به ویژه در خاک هایی با pH بالا با بافت سبک و شنی دیده می شود.

مصرف خاکی اسید بوریک به میزان ۲۰ کیلوگرم در هکتار توصیه می شود. محلولپاشی کودهای مایع بردار در صورت بروز علائم کمبود در دو زمان ۱۲-۱۰ برگی و ۱۸-۱۶ برگی روشی اقتصادی برای رفع کمبود بر در مزارع چغندرقند می باشد.

نکته: در اراضی که میزان شوری خاک بیش از ۲ دسی زیمنس بر متر باشد از مصرف اسید بوریک می بایست اجتناب کرد.

آهن

کاربرد ۱۰-۵ کیلوگرم کلات آهن (EDDHA) در هکتار برای مصرف خاکی توصیه می شود. جهت محلولپاشی می توان از کلات های آلی (EDTA) و سولفات آهن استفاده نمود

روی

روش مصرف روی به سه صورت پخش سطحی، نواری و برگ پاشی می باشد.

منگنز

روش مصرف منگنز به صورت نواری و برگ پاشی راندمان بیشتری دارد و پخش سطحی آن توصیه نمی گردد.

کاربرد کودهای زیستی در زراعت چغندرقند

کودهای زیستی به مواد جامد (عمدتا پودری)، مایع و یا در برخی موارد ژله مانند اطلاق می شود که قادر است جمعیت انبوه از یک یا چند میکروارگانیسم مفید خاکزی و یا فراورده متابولیک آنها را روی یک ماده نگهدارنده یا حامل از زمان تولید تا زمان مصرف نگهداری نماید. این دسته از کودها به منظور تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان و یا افزایش رشد و عملکرد آن ها استفاده می شود.

کودهای زیستی حاوی باکتری های محرک رشد گیاه از مهم ترین انواع کودهای زیستی قابل استفاده در کشت ذرت می باشند. باکتری هایی مانند سودوموناس، فلاوباکتریوم، باسیلوس، ازتوباکتر و آزوسپیرلیوم از انواع شناخته شده باکتری های محرک رشد گیاه می باشد. باکتری های محرک رشد گیاه به وسیله مکانیسم های مختلف، به طور مستقیم و یا غیرمستقیم رشد گیاهان را افزایش می دهد.

مکانیسم های مستقیم شامل تثبیت بیولوژیک نیتروژن، حلالیت فسفات های نامحلول، تولید تنظیم کننده های رشد و ویتامین ها می شوند. از مکانیسم های غیرمستقیم می توان به خصوصیاتی مانند تولید سیانید هیدروژن، آنتی بیوتیک ها و سیدروفور ها اشاره کرد. مکانیسم های غیر مستقیم با تعدیل اثرات منفی تنش های زنده و غیرزنده سبب بهبود رشد گیاهان می شوند.

نحوه مصرف کودهای زیستی محرک رشد گیاه در چغندرقند:

مقدار و نحوه مصرف کودهای بیولوژیک محرک رشد گیاه بستگی زیادی به نوع فرمولاسیون آنها دارد. این کودها عموما به شکل مایع و یا پودری و به ندرت به صورت گرانول تولید می شوند. حسب نوع فرمولاسیون هر کود نحوه مصرف آن به شرح زیر می باشد:

الف: کودهای بیولوژیک محرک رشد گیاه با فرمولاسیون مایع

۱-بذر مال:

ابتدا مقدار معینی از بذر داخل ظرف مناسب تمیزی قرار داده می شود. سپس متناسب با مقدار بذر مصرفی، کود بیولوژیک مایع به آن اضافه شده و برای چند دقیقه محتویات ظرف به خوبی تکان داده می شود تا از آغشته شدن کلیه بذور به کود بیولوژیک اطمینان حاصل گردد. سپس بذرها برای کاشت آماده هستند. در صورت آماده نبودن شرایط کاشت، بذرها در مکان مناسب تمیزی (دور از نور مستقیم خورشید و ترجیحا هوای خنک و خشک) نگهداری می شوند. نگهداری بذور در این شرایط بیش از ۲۴ساعت توصیه نمی شود.

نکته: مقدار کود بیولوژیک مایع مصرفی بستگی به میزان و نوع بذر دارد. در مورد چغندرقند به ازای هر یک کیلوگرم بذر چغندرقند کاربرد ۳۰ میلی لیتر از مایه تلقیح مایع توصیه می گردد.

۲-محلولپاشی:

نتایج آزمایشات سال های اخیر نشان داده است کاربرد باکتری های محرک رشد گیاه بصورت محلولپاشی دارای اثرات مثبتی در رشد و عملکرد گیاهان زراعی و از جمله چغندرقند است. برای این کار ابتدا با استفاده از یک سمپاش مقدار آب مصرفی برای محلولپاشی مزرعه کالیبره می شود. محلولپاشی معمولا در دو تا سه مرحله توصیه می شود، بنابراین با توجه به سطح سبز مزرعه، مقدار کود بیولوژیک مصرفی متفاوت خواهد بود. در روش محلولپاشی، به لحاظ اقتصادی قطعا می بایستی کود مورد نظر رقیق گردد. بر اساس جمعیت میکروارگانیسم موثر موجود در کود رقیق سازی تا صد بار نیز مجاز می باشد. بهتر است از کودهای بیولوژیک با جمعیت پایه ۱۰^۷ و انواعی که بیش از دو ماه از تاریخ تولید آنها گذشته باشد استفاده نشود. محلولپاشی بهتر است در هنگام غروب آفتاب صورت گیرد تا ضمن جلوگیری از تاثیرات منفی امواج ماوراء بنفش نور خورشید، از فرصت کافی برای نفوذ به فیلوسفر برخوردار باشد.

ب-کودهای بیولوژیک محرک رشد گیاه با فرمولاسیون پودری:

میزان مصرف کودهای زیستی پودری نیز بستگی به میزان و نوع بذر دارد. همچنین این کودها برای استقرار بهتر بر روی بذر نیازمند به استفاده از یک ماده چسباننده می باشند. بعضی از کمپانی های معتبر در فرمولاسیون خود از مواد چسباننده استفاده کرده اند و در نتیجه در خصوص کودها نیازی به ماده چسباننده وجود ندارد، ولی عموما تولید کننده ها یا در کنار کود خود این ماده چسباننده را قرار داده و یا مصرف کننده را به استفاده از ماده چسباننده راهنمایی می کنند.

برای چسبناک کردن بذور از مواد متعددی استفاده می شود. محلول ۴۰ درصد صمغ عربی، ۲۰ درصد شکر، ۴ درصد متیل اتیل سلولز نمونه ای از این مواد می باشند. مقدار مواد چسباننده مصرفی بسیار مهم می باشد چرا که اگر ماده چسباننده بیش از نیاز اضافه گردد موجب چسبیدن بذرها به یکدیگر شده و در حالتی که کمتر از نیاز مصرف گردد مقدار کود اندکی را بر روی خود جای خواهد داد.

عملیات زراعی مناسب در شرایط فشردگی خاک

کیفیت و ساختمان خاک و وجود ماده آلی خاک از مواردی است که تاثیر بسزایی در رشد و توسعه چغندرقند دارد. خاک تحت الارض بایستی قابلیت نفوذ ریشه داشته باشند. وجود لایه سخت در عمق توسعه ریشه باعث کاهش شدید عملکرد خواهد شد.

تراکم خاک موجب کاهش نفوذپذیری و عدم توسعه ریشه می گردد که به نوبه خود عامل کاهش محصول بوده و افزایش بیماری ها را نیز به دنبال دارد. موضوع فشردگی به دلایل متعدد به وجود می آید. که از آن جمله می توان به شخم مداوم در یک عمق مشخص، عبور و مرور ماشین آلات سنگین و سبک، فرسایش آبی و حرکت مواد از لایه های مختلف به پایین و رسوب آنها در لایه های پایین و همچنین خاصیت پدوژنیکی خاک ها در برخی مناطق اشاره نمود. فشردگی، مقدار آب موجود در خاک و همچنین میزان نفوذ آب در خاک را تحت تاثیر قرار می دهد. علاوه بر این، مقدار اکسیژن لازم برای گیاه نیز کاهش پیدا می کند. عدم مصرف کودهای آلی از جمله کمپوست، کود حیوانی، کود سبز و نداشتن تناوب زراعی مناسب و مصرف بی رویه کودهای شیمیایی از عوامل تخریبی ساختمان خاک، کاهش نفوذ پذیری و افزایش وزن مخصوص ظاهری خاک ها هستند.

برای جلوگیری از فشردگی خاک موارد ذیل توصیه می گردند:

اجرای خاکورزی حفاظتی: در صورت اجرای خاکورزی حفاظتی، بذر و کود مصرفی به حداقل رسیده و تنک کردن یا واکاری مزرعه نیز منتفی می شود. در شرایط خاک مرطوب استفاده از سیکلو تیلر و یا خاکورزی مرکب برای تهیه بستر کشت کاملا مناسب است.
استفاده از زیرشکن: این عملیات باید با ابزار مناسب، به ویژه زیرشکن های مخصوص و در رطوبت مناسب انجام گیرد تا منجر به کاهش وزن مخصوص ظاهری و افزایش درجه تخلل خاک گردد.

مدیریت تغذیه گیاه چغندرقند در شرایط خاک های شور

از مهم ترین آثار شوری می توان به کاهش آب قابل استفاده گیاه، ایجاد سمیت توسط برخی یونهای سمی، فعالیت اندک در گیاه، ناهنجاریهای تغذیه ای، کاهش رشد و کیفیت محصول اشاره نمود. در شرایط شور، غلظت سدیم به طور معمول بیش از غلظت عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف دیگر بوده و این امر موجب می شود در گیاهان تحت تنش شوری، عدم تعادل تغذیه ای به اشکال گوناگون بروز کند.

اعضای خانواده اسفناجیان از جمله چغندرقند نسبت به شوری متحمل هستند و نه تنها رشدشان در شوری های کم (۵-۴ دسی زیمنس بر متر) متوقف نمی شود، بلکه بهبود نیز می یابد. از طرف دیگر عکس العمل ریشه چغندرقند به شوری کم نسبت به اندام هوایی بیشتر است و در این شرایط وزن توده زنده ریشه افزایش می یابد. حد آستانه تحمل به شوری چغندرقند ۷ دسی زیمنس بر متر اعلام شده است. و به ازای هر واحد افزایش از حد آستانه، ۶ درصد کاهش عملکرد را پیش بینی کرده است. با این وصف، چنانچه در شرایط شور چغندرقند مرحله جوانه زنی را با موفقیت سپری نماید، تحمل آن در مراحل بعدی رشد افزایش یافته به طوری که می توان آن را با آب های شور نیز آبیاری کرد.

جوانه زنی بذر اولین مرحله رشد چغندرقند است که تنش شوری تاثیر معنی داری بر آن دارد. شوری ۶ دسی زیمنس بر متر به عنوان آستانه کاهش درصد جوانه زنی و سبز شدن بذر تعیین می گردد. در ضمن با افزایش شوری از این حد، طول دوره سبز شدن نیز به طور معنی داری افزایش می یابد. علت کاهش عملکرد در بسیاری از گیاهان تحت تنش شوری، کاهش در ظرفیت فتوسنتزی برگ اعلام شده است.

از بین ویژگی های مهم جوانه زنی بذر، تاثیر شوری در درجه اول بر طول ریشه چه، سپس بر سرعت جوانه زنی (یا زمان لازم برای جوانه زنی) و در نهایت بر تعداد بذرهای جوانه زده می باشد. به عبارت دیگر در صورت وجود شوری، بیشتر بذرها جوانه می زنند ولی این عمل در مدت زمان طولانی تری انجام می شود و شوری بیشترین تاثیر خود را بر رشد ریشه چه به عنوان اولین و مهم ترین اندام گیاه در مرحله جوانه زنی دارد. در واقع اگر چه با استفاده از آب شور می توان بذرهای چغندرقند را در مدت طولانی تری سبز نمود اما بدین معنی نیست که بذرهای سبز شده بتوانند بقای خود را تا مرحله استقرار حفظ کنند، بلکه ادامه تنش شوری (شوری آب بیش از ۶ دسی زیمنس بر متر) خسارت جبران ناپذیری بر استقرار بوته ها خواهد داشت و در نهایت بیشتر گیاهچه های سبز شده از بین می روند. چنانچه شوری آب آبیاری افزایش یابد (بیش از ۱۰ دسی زیمنس بر متر) این روند به نابودی کامل مزرعه می انجامد. مقدار مصرف کود در شرایط شور، به سطح شوری و اثرات ویژه عناصر به ویژه سدیم، بر و کلر بستگی دارد.

تقویم کوددهی چغندرقند بر اساس مراحل رشدی

علائم کمبود

کمبود یک عنصر غذایی که عامل بروز علائم کمبود است بعضا در کشت های چغندرقند در ایران مشاهده می شود. علت این علائم کمبود همیشه به دلیل کم بودن مقدار عنصر قابل استفاده در خاک نیست. گاها عوامل فیزیکی و یا زیستی جذب ریشه را کاهش داده و در نتیجه علائم کمبود ظهور می کند.

سایر عواملی که ممکن است موجب رشد ضعیف ریشه یا جذب کم عناصر غذایی شود؛ تراکم خاک، خشکی و امراض و آفات خاکزی می باشند. نماتدها از جمله موجوداتی هستند که براحتی فعالیت ریشه را می توانند کاهش دهند و علائمی مشابه با بیماری های قارچی در ریشه ایجاد کنند. تحرک عناصر غذایی در داخل گیاه تعیین می کند که ابتدا علائم کمبود، در برگ های جوان یا پیر دیده شود. عناصر غذایی متحرک مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم و منگنز به طور معمول علائم را ابتدا در برگ های جوان یا اندام های در حال رشد بروز می دهند.

نکته: یکی از مهم ترین عنصرهای مورد نیاز چغندرقند بر است. کمبود بر موجب نوعی بیماری در چغندرقند به نام پوسیدگی مغزی می شود. کمبود بر در چغندرقند در خاک های خنثی و قلیایی و در نواحی چغندر کاری ایران همواره دیده شده است. همچنین این کمبود در خاک های شنی با بافت سبک که مواد آلی کمتری دارند دیده شده و در تابستان های خشک بسیار معمول است. در مراحل اولیه این کمبود عنصر غذایی، برگ های جوان تغییر شکل یافته و ممکن است رشد آنها متوقف شود. دمبرگ ها و پهنک برگ ها دارای ترک های متقاطعی می شوند که باعث پیچش دمبرگ و رگبرگ های میانی می شوند. برگ های مسن تر شبیه به حالت کمبود نیتروژن روی زمین پهن می شوند. کمبود بر در چغندرقند باعث کاهش شدید کیفیت ریشه چغندر می شود. در اثر کمبود بر، علائم ظاهری روی غده ها ظاهر می شود که اصطلاحا به آن دل سیاهی می گویند.