نقش عنصر روی در گیاهان

دلایل کمبود روی در خاک‌های ایران

قابلیت جذب روی در خاک های آهکی ایران , به دلیل وجود مقدار زیاد کربنات کلسیم و pH بالا نسبتا کم است. همچنین کم بودن مواد آلی موجود در خاک،  فقیر بودن خاک ها از کانی‌­های حاوی روی، تسطیح اراضی، مصرف بی رویه کودهای فسفاته، زیادی بیکربنات در آب آبیاری که نتیجه آن افزایش pH  شیره سلولی و رسوب روی در آوندهاست. استفاده زیاد از کودهای فسفاته در خاک‌­هایی که مقدار کمی روی قابل استفاده دارند علی رغم حضور روی در خاک، قابلیت جذب کاهش یافته و علایم کمبود این عنصر در گیاه مشاهده خواهد شد، این به علت اثرات متقابل فسفر و روی است.

عنصرروی در بسیاری از سیستم‌­های آنزیمی گیاه نقش کاتالیزوری، فعال کننده و یا ساختمانی دارد. اگرچه به میزان کم مورد نیاز می‌­باشد اما از عناصر کم مصرف بسیار تاثیرگذار است. درساخته شدن و تجزیه پروتئین‌­ها در گیاه، تولید قند، فتوسنتز، تولید کلروفیل، باروری درختان (کمک به گرده افشانی و تشکیل میوه) ، کمک به همزمان باز شدن برگ‌ها ،افزایش مقاومت گیاهان در برابر آفات و بیماری‌ها، مقاومت گیاه در برابر آسیب‌های فیزیکی و غیرفیزیکی نقش بسزایی دارد و باعث حفظ دیواره سلولی میشود. افزایش مقاومت گیاهان به تنش‌های خشکی و شوری، در فعالیت برخی آنزیم ها نقش دارد و درتثبیت دی اکسید کربن به ویژه در گیاهان C_۴  نقش دارد. در متابولیسم نیتروژن نقش دارد. پیش ماده تریپتوفان بوده که خود پیش ماده اکسین می­باشد که در تولید هورمونها بسیار موثر است.

اثرات کمبود روی در گیاهان

به دلیل تحرک کم روی در گیاه، علایم کمبود آن عمدتا از برگ های جوان به صورت کچلی، کوتولگی ساقه،  ریز برگی ،کوچک شدن میان­گره‌های سرشاخه‌ها که باعث بوجود آمدن حالت رزت یا بوته­ای شدن برگ_­ها می شود، مشاهده می شود. کمبود آن ریزش پیش از موعد و بد شکلی برگ‌ها،گل و میوه را بدنبال خواهد داشت. همچنین پوست درختان میوه سخت و شکننده می‌­شود. حبوبات ، مرکبات ، پسته ، برنج ، ذرت از مهم ترین گیاهان حساس به کمبود روی به شمار می رود.

راه‌های برطرف کردن کمبود روی

کلات به معنی چنگ زدن و نگاه داشتن چیزی توسط چنگال است. کلات‌سازی وقتی انجام می شود که مولکول های بزرگ مخصوصی که چندین نقطه اتصال دارن مثل (EDTA) با یک عنصر ریزمغذی باند می شوند. درکل فرم کلات یک عنصر به فرم حفاظت شده است و بقیه عناصر نمی توانند مزاحمتی در جذب یک عنصر کلات شده ایجاد کنند.

بطور کلی نقش کود های کلاته درتغذیه گیاهان می تواند هم سرعت بخش رشد گیاه و هم تضمین کننده سلامت آنها باشد. استفاده از کلات روی ,EDTA آنزیم هایی که به سنتز پروتئین در گیاهان کمک می کنند را فعال می­کند. همچنین با تشکیل کلروفیل و حفظ نشاسته در گیاهان قندی، مقاومت گیاهان را در برابر سرمازدگی افزایش می دهد. کلات روی EDTA حاوی مواد آلی با شاخص نمک کم است که به گیاهان آسیب نمی رساند. دارای بسیاری از مواد مغذی در دسترس است و پس از مصرف بر روی گیاه، بلافاصله تاثیر گذار است. فلزات و کلاتگرها ساختار حلقه مانندی تشکیل می دهند. این ساختار به آنها کمک می کند تا کمتر در معرض واکنش قرار بگیرند این ویژگی آنها را برای استفاده­‌های کشاورزی مطلوب می سازد. دسترسی به مواد ریز مغذی با تبدیل شدن آنها به فرم های غیرقابل جذب گیاه کاهش می یابد اما ترکیبات سولفاتی حلالیت بسیار کمی دارند و رسوب می کنند و نتیجتا در خاک تثبیت شده و جذب نخواهد شد.

شرکت فروغ دشت در سبد کالایی خود دو نوع کلات روی بصورت مایع و پودری را داراست.

۱-  کود مایع اکوزینک :  حاوی ۸ درصد روی کلات شده باEDTA  همراه با ۵/۳ درصد نیتروژن

۲– اکوکوئل روی : حاوی ۱۵% روی کلات شده با EDTA

منابع:

1. Apurba K. Sutradhar, research associate, College of Food, Agriculture and Natural Resources; Daniel E. Kaiser and Carl J. Rosen, Extension nutrient management specialists.
2. Alloway BJ. In Zinc in Soil and Crop Nutrition. International Zinc Association. Brussels, Belgium; 2004
3. Saeed M, Fox RL. Relation between suspension pH and Zn solubility in acid and calcareous soils. Soil Science. 1977; 124:199-204.